Article · June 019 citations reads 3,872 author

teben ine 
shakli qayd 
etilgan [Maxmұt Qashqari
1997, 461
]. Solih Mutalibov тӭмäн jiңнä 
izohida katta nina, igna yonida ularga sinonim sifatida forscha 
juvaldiz atamasini ham keltirgan. Bu so‘z hozirgi asosiy lug‘atimizda 
shunday izohlanadi:
JUVOLDIZ [f.-xalta, qop tikadigan igna] Qop tikish uchun 
ishlatiladigan yo‘g‘on, egik igna. So‘ngra lattaga o‘ralgan ikkita
juvoldizni yerdan olib, ikkalasini terakka sanchdi. M. Osim, Karvon 
yo‘llarida [O‘zbek tilining izohli lug‘ati 2006, 110]. 
O‘zbekcha-ruscha lug‘atda juvoldiz “болъшая изогнутая 
игла для сшивания мешков” deb tarjima qilingan.
Ayniqsa, Xorazm shevalarida bu so‘z DLTda keltirilgan 
55
Turkiy yodgorliklar tili o‘zbek shevalarida

---

shakllarda uchrashini alohida ta’kidlash lozim: “tǝmǝn taman 
(Urganch, Xiva, Shovot, Gurlan)  juvoldiz - “болъшая изогнутая 
игла для сшивания мешков” [O‘zbek xalq shevalari lug‘ati 1971, 
250]. 
Ko‘rinadiki, qoplarni tikishga mo‘ljallangan uchi egik, bukilgan 
katta nina Xorazm shevalarida tǝmǝn deyiladi. Xususan: taman – 
qopning og‘zini tikadigan iyna (Xonqa tumani, o‘g‘iz); taban iyna 
– qop va shunga o‘xshash qalin matolarni tikishda ishlatiladigan 
yirik iyna (Yangibozor tumani, qipchoq). Yangibozor shevasida 
taban iyna gapdagi o‘xshatishlarga ham ko‘chgan. Misol: Azizaning 
gaplari taban iynaday (salbiy baho me’yori) – Azizaning tili o‘tkir 
ma’nosida.
So‘zlarning fonetik xususiyatlarini o‘rganish, fonetik hodisalar, 
grammatik shakllar taraqqiyotini o‘rganishda ahamiyatlidir.
Demak, o‘zbek tili tarixi va hozirgi o‘zbek shevalaridagi ayrim 
fonetik o‘zgalikka ega temän jiңnä / tǝmǝn / taban/ tevana /