Arxivlar haqidagi umumiy tushuncha

Kataloglashtirish uchun hujjatlarni tanlab olish va axborotni bayon qilish usuli

Arxivlardagi kataloglar tizimida ularning fondlaridagi barcha ma’lumotlar uz aksini topishi kerak. Fondlarni kataloglashtirishda birinchi navbatda muhim va ko’p

foydalaniladigan jamg’armalar tanlab olinadi, Masalan, davlat hokimiyati va boshqarish idoralari (UzSSR XKS, Oliy Sovet Prezidiumi) fondlari, iqtisodiyot, madaniyat sohasidagi idora va tashkilotlar hujjatlari muhim fondlar qatoriga kiradi. Davlat arxivlarida kataloglashtiriladigan fondlar ro’yxati va rejasi tuziladi.
Kataloglashtirish uchun tanlab olingan fond materiallari o’rganilib, kerakli yig’majildlar tanlab olinadi. Dastlab ro’yxatlardan idora yoki tashkilotning asosiy faoliyatini yorituvchi bo’limlari tanlab olinadi. Tashkilotning yordamchi, xo’jalik sohalari bo’limlari bo’yicha jildlar olinmaydi.
Fond yig’majildlari tanlab olingandan keyin ular sinchiklab o’qib, o’rganib chiqiladi. Hujjatlardagi eng muhim axborotlar, faktlar, voqyealar, xodisalar umumlashtirilib, kartochkada bayon qilinadi. Bunda hujjatlardagi ma’lumotlarning ahamiyatiga qarab har xil usullar qo’llaniladi. Varaqaga bir hujjat, bir yig’majild

yoki bir guruh yig’majildlar bayon qilinishi mumkin. Masalan, Turkiston ASSR XKS qarorlarining har biri alohida bayon kilinadi. Muhim arxiv fondlari hujjatlarining ko’p qismi qimmatli, ahamiyatli hujjatlar hisoblanadi. Bunday hujjatlarning har biri alohida bayon qilinadi. Mayda idoralar jamg’armalarini katalog-lashtirish hujjatlar bo’yicha emas, balki yig’majildlar guruhlashtirilgan bo’limlar bo’yicha bayon qilinadi.
Shunday qilib, kataloglar arxivning ilmiy ma’lumotnoma apparati tarkibiga kiruvchi muhim ma’lumotnomadir. Ular tarixchi tadqiqotchilar ishlayotgan mavzu bo’yicha arxivdan kerakli hujjatlarni qisqa fursatda topishga yordam beradi.

Tayanch iboralar

Katalog – (lotincha ro’yxat) arxiv ma’lumotnomalarining bir turi