Baddiy asar syujeti va kompozitsiyasi

TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETIGA
XUSH KELIBSIZ

Baddiy asar syujeti va kompozitsiyasi

• Badiiy asarda syujetning o‘rni.
• Syujetning tarkibiy qismlari.
• Syujet turlari.Syujet va konflikt.
• Sayyor syujetlar.
• Kompozitsiya haqida tushuncha
• Kompozitsion vositalar
• Epik lirik va dramatic asarlar kompozitsiyasi

Адабиётлар рўйхати

• Sulton I. Adabiyot nazariyasi. -T., O‘qitu
• Бобоев Т. Адабиётшунослик асослари. – Т.: “Ўзбекистон”, 2000.
• Улуғов А.Адабиётшуносликка кириш. – Т.: “Университет”, 2005
• Қуронов Д. Адабиётшуносликка кириш. - Т.: «Халқ мероси», 2004
• Теория литературы. Под ред. Н.Д.Тамарченко. – М.: “Academiya”, 2004.
• Хализев В.Е.Теория литературы. 4-е изд. – М.: “Высшая школа”, 2006.

Syujet fransuzcha - so‘z bo‘lib, “narsa, mazmun, mavzu” degan ma'noni bildiradi. Asar mazmunini tashkil etadigan, qahramonlar o‘rtasidagi aloqa, munosabatlar tizimi syujetdir. Syujetning o‘zi ham bir qator qismlardan tarkib topgan bo‘ladi: ekspozitsiya, tugun, voqyealar rivoji, kulminatsiya va yechim. Biroq syujetlar o‘z tuzilishiga, namoyon bo‘lish tarziga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Ayrim asarlarda voqyealar tadrijiy (xronikal) tartibda joylashgan bo‘ladi.

• Syujet fransuzcha - so‘z bo‘lib, “narsa, mazmun, mavzu” degan ma'noni bildiradi. Asar mazmunini tashkil etadigan, qahramonlar o‘rtasidagi aloqa, munosabatlar tizimi syujetdir. Syujetning o‘zi ham bir qator qismlardan tarkib topgan bo‘ladi: ekspozitsiya, tugun, voqyealar rivoji, kulminatsiya va yechim. Biroq syujetlar o‘z tuzilishiga, namoyon bo‘lish tarziga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Ayrim asarlarda voqyealar tadrijiy (xronikal) tartibda joylashgan bo‘ladi.

Badiiy asarlar kompozitsiyasi tahlil qilingan ayrim tadqiqotlarda “fabula” termini ham uchraydi. Fabula lotincha fabula so‘z bo‘lib, masal, hikoya qilish demakdir. Badiiy asar fabulasi deganda asar uchun asos bo‘lgan hayotiy material nazarda tutiladi. “Fabula — asar voqyealarining mantiqiy jihatdan uzviy bog‘liqlikdagi yaxlit silsilasi” ham deyiladi. Aristotel ham fabulani “voqyealar yig‘indisi” degan.

• Badiiy asarlar kompozitsiyasi tahlil qilingan ayrim tadqiqotlarda “fabula” termini ham uchraydi. Fabula lotincha fabula so‘z bo‘lib, masal, hikoya qilish demakdir. Badiiy asar fabulasi deganda asar uchun asos bo‘lgan hayotiy material nazarda tutiladi. “Fabula — asar voqyealarining mantiqiy jihatdan uzviy bog‘liqlikdagi yaxlit silsilasi” ham deyiladi. Aristotel ham fabulani “voqyealar yig‘indisi” degan.