Arxivshunoslik ta’lim yo‘nalishi 20. 90-guruh talabasi Mashrabov Sardorbekning jahon arxivlari tarixi fanidan «Skandinaviya davlatlarida arxivlar faoliyati tarixi

Sami arxivlari haqida
Kautokeino shahrida joylashgan Sami arxivi 1995 yilda tashkil etilgan va Sami jamiyati uchun hujjatlarni saqlash uchun milliy javobgarlikka ega. Siyosatchilar, tadqiqotchilar, Sami institutlari, uyushmalari, bug'u boqish tumanlari, baliq ovlash uyushmalari, so'yish joylari va boshqa tashkilotlar Sami madaniyati va jamiyati haqidagi bilimlarni kelajak avlodlar uchun xavfsiz tarzda ta'minlash uchun o'z arxivlarini Sami arxiviga beradilar .¹⁸Bosh direktor lavozimi 1840-yilda tashkil etilgan. Hozirda bu lavozimni 2014-yil 1-oktabrda o‘z vazifasini bajarishga kirishgan Inga Bolstad egallab turibdi.
Bosh direktor
Bosh direktorning vakolatlari Norvegiyaning arxiv to'g'risidagi qonunida va arxiv to'g'risidagi nizomda belgilangan. Bosh direktor davlat boshqaruvi organlaridan eski, yopiq arxivlarni qabul qiluvchi va jamoatchilikka taqdim etadigan Milliy arxivlar va viloyat davlat arxivlarining bosh direktori hisoblanadi.Bosh direktor davlat organlarida olib borilayotgan arxiv ishlariga rahbarlik qilish va nazorat qilish uchun javobgardir. Bu Arxiv to'g'risidagi qonun bilan tartibga solinadigan masalalar bo'yicha umumiy qoidalarni belgilash va maxsus qarorlar qabul qilish vakolatini o'z ichiga oladi. Qonunda davlat yozuvlarini saqlash va yo'q qilish qoidalariga alohida urg'u berilgan. Bosh direktor tomonidan chiqarilgan umumiy qoidalar alohida nizomda belgilanadi.Norvegiyaning “Arxiv toʻgʻrisida”gi qonuniga muvofiq, Bosh direktor zimmasiga xususiy sektordan arxiv materiallarini saqlash bilan bogʻliq ayrim vazifalar ham yuklangan: saqlanishi kerak boʻlgan shaxsiy arxivlar haqida umumiy maʼlumot olish; davlat va xususiy saqlash muassasalarida saqlanayotgan shaxsiy arxivlar reestrini yuritish; va arxiv ayniqsa saqlanishi kerakligi to'g'risida qaror qabul qilish.Norvegiya davlat boshqaruvi to'g'risidagi qonun va Davlat boshqaruvi to'g'risidagi nizom Bosh direktorga davlat arxiv muassasalarida saqlanadigan materiallar ustidan qo'shimcha vakolat beradi. Bosh direktor shaxsiy daxlsizlik bilan bog'liq muammolar tufayli zarur bo'lganda ma'lumotlarning maxfiyligini saqlash majburiyatini kengaytirish, shuningdek, tadqiqot maqsadlarida maxfiy ma'lumotlarni oshkor qilish vakolatiga ega.Bosh direktor lavozimi 1840-yilda tashkil etilgan. Hozirda bu lavozimni 2014-yil 1-oktabrda o‘z vazifasini bajarishga kirishgan Inga Bolstad egallaydi. U shuningdek, Shimoliy mamlakatlardagi Milliy arxivning birinchi ayol bosh direktori hisoblanadi. 1840 yilda tayinlangan Henrik Verjland Norvegiyaning birinchi bosh direktori edi. 1904 yilgacha Bosh direktor faqat Milliy arxiv boshlig'i bo'lib ishlagan. 1904 yildan boshlab bu rolga mintaqaviy davlat arxivlari ustidan yakuniy vakolat ham kiradi. 2004 yilda Norvegiya Milliy arxivi davlat organi sifatida 100 yil orqaga nazar tashlashi mumkin edi.¹⁹


Xulosa
Skandinaviya davlatlarida hozirgi kunda arxiv juda jadallik bilan elektron tarzga o`tkazilmoqda. Shuni aytish joizki, arxiv bu millatning hujjatli, asosiy o`rinda esa qimmatli merosini saqlaydigan ajoyib bir tashkilotdir. Skandinaviya davlatlarida shuning uchun ham arxivga alohida urg`u bilan e`tibor berilmoqda. Davlatlarning har bir ma`muriy hududida alohida arxivlari yaratilmoqda va ulardan bemalol foydalanish imkoni ochiqlik bilan izchil o`ylangan manfaatlar asosida tashkillanmoqda. Bu o`rinda albatta, ushbu davlatlarning: Daniya, Norvegiya, Shvetsiya va Finlandiya arxiv sohasida yetuk kadrlari muhim ahamiyat kasb etib, eng muhim ro`l o`ynaydi. Axborot texnalogiyalari davrida har bir arxivchi kampyuterlashtirish darajasida bilimlarni chuqur egallamog`i darkor. Shvetsiya, Daniya, Norvegiya Skandinaviya davlatlari va Finlandiya dunyoda yetakchi davlatlar qatorida o`rin egallamog`i uchun arxiv sohasiga juda katta e`tabor qaratmoqda. Bu davlatlar arxiv sohasiga katta-katta mablag`lar ajratmoqda. Bu o`ylashimcha, juda ham to`g`ri qaror dir. Yangi stelajlar(elektron), yangi o`smono`par arxiv uchun mo`ljallangan binolar, yuqori sifatli texnalogiyalar, tezkor xotirasi katta bo`lgan kampyuterlar, ixcham saqlash uchun oson bo`lgan fleshka-disklar, xotirasi katta bo`lgan chiplar arxivlar uchun ajratilmoqda. Xullas gapning idallosi bu davlatlar kelajak-avlod uchun katta, samarali va chuqur o`ylangan, ideal poydevor yaratmoqda. Endi O`zbekiston Respublikasi arxivi bilan solishtiradigan bo`lsak, bizning davlat hali Mustaqillikning ilk yillaridanoq arxiv sohasiga juda katta e`tabor qaratmagan. Lekin shunday bo`lsa ham, mamlakatimizda arxivlar uchun kadrlar yetishtirish amalga oshirilgan. Bu esa albatta juda ham yaxshi. Chunki, sarmoya kiritganiz bilan kadr masalasi muammo bo`lsa bu albatta davlat uchun juda katta yo`qotish bo`ladi. Shuning uchun ham dastlab bizda kadrlarga e`tabor qaratilgan desak mubolag`a bo`lmaydi. Hozirgi kunga kelib yurtimizda arxiv sohasiiga e`tabor oshmoqda. Yuqori texnalogiyali nusxa ko`paytiradigan aparatlar keltirilib, hujjatlar nusxalanib skayner qilinib saqlash uchun imkoniyat yaratilmoqda.