Асида америка адабиётидаги ёшлар мавзуси

Tadqiqot ishi mavzusining respublikada olib borilayotgan ustuvor yo‘nalishlar va ilmiy tadqiqotlar bilan muvofiqligi; Ushbu dissertatsiya tadqiqoti O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan ustuvor vazifalarga muvofiq amalga oshirilgan hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yangi O‘zbekiston strategiyasi” dasturini qo‘llab-quvvatlaydi. Mamlakat Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev o‘zining “Yangi O‘zbekiston – inson va xalq davlati qadriyati ustuvor bo‘lgan jamiyat” mavzusidagi ma’ruzasida “...intellektual salohiyatni, tafakkurni yuksaltirishga da’vat etadi, hamda aholi, ayniqsa, yoshlarning o‘z-o‘zini anglashi, vatanparvarlik, el-yurtga sadoqat tuyg‘ulariga ega bo‘lgan har tomonlama rivojlangan avlodni tarbiyalashni ta’kidlaydi shu bois, ushbu maqolada yosh avlod haqidagi asarlarning mavzulari, muammolari va motivlarini o‘rganish orqali adabiy tanqidga munosib hissa qo‘shishga harakat qilingan. Shuningdek, “Yangi O‘zbekiston strategiyasi”da ma’naviy-ma’rifiy ishlarni targ‘ib qilish, oilaviy qadriyatlarni yuksaltirish, yosh avlodga to‘g‘ri ta’lim-tarbiya berish masalalari ham o‘rin olgan.⁵³ Mamlakatimizda oila institutini mustahkamlash, yosh avlodning ma’naviy-axloqiy fazilatlarini rivojlantirish maqsadida mahallalarda ma’naviyat markazlari tashkil etilmoqda. Strategiya doirasida “maʼnaviy-maʼrifiy targʻibot ishlari samaradorligini monitoring qilish” boʻyicha sotsiologik tadqiqotlar olib borilmoqda.⁵⁴
Muammoni o‘rganilganlik darajasi: Adabiy tanqidda badiiy asarlarda yoshlik mavzusini ochib berish muammosi allaqachon ko‘rib chiqilgan va bu masalaga bag‘ishlangan qator ilmiy ishlar ham mavjud. Amerika adabiyotida yoshlar mavzusini o'rgangan postsovet tadqiqotchilari orasida Eduard Rozental, Georgiy Andjaparidze⁵⁵, Tatyana Morozova⁵⁶, Aleksandr Mulyarchik⁵⁷, Lidiya Zemlyanova⁵⁸, Tatyana Denisova⁵⁹, Yuriy Arxipovlar⁶⁰ bor. Bu masalani ko‘targan g‘arb tanqidchilari orasida Shelbi Vulf (Shelby Wolf)⁶¹, Ken Donelson (Kenneth Donelson) va Allin Peys Nilsen (Alleen Pace Nilsen)⁶², Jed Etsi (Jed Etsy)⁶³, Antero Garsiya (Antero Garcia)⁶⁴, Petti Kempbell (Petty Campbell)⁶⁵ va boshqalar bor. Ayniqsa, M.Jerri Ueyss (Jerry Weiss) o‘z tadqiqotlarida bolalar va o‘smirlar haqidagi adabiyotga katta o‘rin beradi. Oʻzbek adabiyotshunosligida maʼrifat romani sifatida tarbiya-axloq tahliliga oid asarlar ham mavjud⁶⁶.
Rossiya va Oʻzbekistonlik tadqiqotchilar tomonidan olib borilgan bir qator dissertatsiya tadqiqotlari ham mavjud. I. Shishkova (2003) 1850-2000 yillardagi 8-15 yoshli qizlar haqidagi ingliz romanlarining mazmunini tahlil qiladi. U bu asarlarni o'smirlar uchun romanlar deb ataydi, garchi u bolalar orasida ham mashhur bo'lgan ko'plab kattalar asarlari yaratilganligini ta'kidlagan bo‘lsa ham.
L.Fedotova (2003) o‘smirlar muammosini psixologik, pedagogik va ijtimoiy-falsafiy jihatlardan ko‘rib chiqadi, shuningdek, amerika, ingliz va qirg‘iz adabiyoti asarlarini qiyosiy tahlil qiladi⁶⁷.
I.Poxaznikova (2007) o‘z dissertatsiyasida yoshlar nasrining paydo bo‘lishi va xususiyatlarini o‘rganadi, shuningdek, B. A. Pilnyak ijodining 20-yillar ommaviy adabiyotining shakllanishiga ta’sirini ko‘rib chiqdi⁶⁸.
Bir qator o‘zbek tadqiqotchilari ham turli kontekstdagi yoshlar mavzusini o‘rganish predmeti sifatida tanlaydilar. Demak, E.Muratova amerikalik yozuvchi “Jeyms Jonsning Urush va tinchlik” (2012⁶⁹) monografiyasida (Jeyms Jons 1921 – 1977) o‘z asarlarida Ikkinchi jahon urushi yoshlarning psixologik holatiga ta’siri xususida to‘xtalib o‘tadi, shuningdek, "Yo'qolgan avlod" va "topilmagan avlod" mavzularini, shuningdek, (Go to the Widow-Maker, (Beva-yaratuvchiga boring 1967) asarlarida talabalar qo'zg'olonini tahlil qiladi. "Quvnoq May" (Merry Month of May, 1971), "Xatar bilan yuzlashish" (A Touch of Danger, 1973), unda tadqiqotchining fikricha, muallif "G'arb jamiyatining o'ziga xos xususiyatlarini ochib berishga muvaffaq bo'lgan⁷⁰". S.Babayeva (2012) Gʻ.Gʻulom va M.Tven asarlari misolida “bolalik” tushunchasining qiyosiy badiiy tahlilini olib boradi⁷¹. N.Maxmudova (2020) ingliz yozuvchisi Charlz Dikkens ijodidan misol tariqasida ta’lim-tarbiya romanida jahon adabiyotining boshqa janrlari bilan tipologik aloqalarini o‘rganadi⁷².
Biroq, bu borada olib borilgan ishlarni o'rganish shuni ko'rsatadiki, tanlangan davrdagi yoshlar adabiyotini o'rganishda haqiqatan ham jiddiy kamchiliklar mavjud bo'lib, ushbu dissertatsiyada ularni bartaraf etishga harakat qilingan. Ushbu asar o'z romanlarida yosh avlod hayotiga oid dolzarb mavzular va muhim muammolarni ko'rsata olgan taniqli yozuvchilarning asarlarini ko'rib chiqishga yordam beradi.