Asosiy qism Me’yor va xulqiy og‘ishganlik tushunchasi va ularni tavsiflash. Xulqini og‘ishganlik tiplari

Glossariy - lug‘at
Ijtimoiy-pedagogik tushuncha va termin (atama)lar
Anomal bolalar – me’yoriy psixik va (yoki) jismoniy rivojlanishda og‘ishganlik holatida bo‘lgan hamda ularning asoratlarini yengib o‘tishda maxsus korreksiya (tuzatish) metodikalarini qo‘llanilishiga muhtoj bolalar.
Iqtidorlilik – me’yordagi yosh ko‘rsatkichlariga nisbatan aqliy rivojlanishida odinda bo‘lgan yoki rivojlanishida maxsus iste’dodi bo‘lgan (musiqa. badiiy ijodda va h.k) bolalar.
Ijtimoiy me’yor – Jamiyat hayotiga muvofiq belgilangan madaniy qadriyatlarga monand va jamiyatning barqarorligi hamda yaxlitligini ta’minlovchi huquqiy, ma’naviy-axloqiy xo‘lqiy va insonlar faoliyatini, hatti-harakatini boshqaruvchi standartлар.
Deviant xulq - Ijtimoiy va axloqiy me’yorlarga mos kelmaydigan, guruhlar yoki yaxlit jamiyat uchun muvofiq bo‘lmagan xulq-atvor.
Deliknvet xulq - O‘rnatilgan huquqiy me’yorlarni buzuvchi va huquqbuzarlikka olib keluvchi hatti-harakatlarni sodir etuvchi hulq-atvor.
Qarovsizlik – Ota-onalar yoki ular o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan tarbiyalash haqidagi g‘amxo‘rlik qilinmaydigan bolalarning xulq-atvori, nazoratsiz qoilishi.
Ijtimoiy-pedagogik profilaktikа- negativ xulq-atvorli bolalarning ijtimoiy og‘ishganlik holatlariga olib boradigan asosiy sabab va sharoitlardan ogohlantirishga yo‘naltirilgan tashkiliy-tarbiyaviy chora-tadbirlar yoki sog‘lig‘i sababli jamiyatda o‘z o‘rniga ega bo‘lmagan (nogiron bolalar), ijtimoiy maqomi o‘zgargan (yetim bolalar), hulqiy og‘ishgan (qarovsiz bolalar), huquqbuzar bolalar va boshqalarning oldini olish choralari.


Xulosa

Aslida, qanchalik jamiyat demokratik tuzumga asoslangan bo‘lsa, shunchalik shaxsning nostandart shakldagi xususiyatlariga chidamli munosabatda bo‘linadi – agar totalitar rejimga asoslangan bo‘lsa, inson xulqini qattiq chegara doirasiga oladi, mabodo xulqiy og‘ishlik holatlariga yo‘l qo‘yilsa, ular raxmsizlik bilan jazolanadilar. Shuni unutmaslik lozimki, me’yor – bu shunday g‘oyaviy hosilaki, unda obyektiv borliq (reallik) shartli ravishda, o‘rtacha statistik ko‘rsatkich bo‘yicha, real haqiqat tavsiflanadi, biroq unda mavjud holatlar ifodalanmaydi.

Xulosa qilib shuni takidlash lozimki bolalarda (o’smirinlar) me’yordan hulqiy ozish deviant hulq atvor shakllanishi bu nafaqat pedagogik psixologik muammo balki Ota-onalar yoki ular o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan tarbiyalash haqidagi g‘amxo‘rlik qilinmaydigan bolalarning xulq-atvori, nazoratsiz qoilishi demakdir.
Tabiiyki, ijtimoiy tajriba ta’lim va individual yordamning usul, shakl, mazmun, tavsifi va jadalligi bevosita tarbiyalanuvchilarning yoshi, jinsi, qaysi kasb egasi ekanligi va ularning qaysi ijtimoiy madaniy soxaga mansubligiga bog’lik. Bu jihatlar turli ta’lim muassasalari va tashkilotlarida farqlanib, bu farq tashkilot turiga, unda faoliyat yuritadigan pedagoglarning amalga oshirayotgan ishlariga bosg’iq.
Ijtimoiy tarbiya jarayonidagi o’zaro munosabat shu jarayonning sub’ektlari orasidagi axborot, faoliyat usullari va qadriyatlar almashinuvidir. Bunday munosabat ijtimoiy jihatdan tabaqalashgan, alohida ko'rinishga ega. Chunki o’zaro munosabatning aniq ishtirokchilari muayyan etnik ijtimoiy va ijtimoiy psixologik guruhlar vakili bo’la turib, o’z munosabatlarida u yoki bu darajada ular mansub guruxlarga tegishli ijtimoiy xulqni amalga oshirishadi. - Umuman olganda, o’zaro munosabat tarbiyachilar va tarbiyalanuvchilarning birgalikdagi faoliyati, bu faoliyatning mazmuni, xarakteri, tarbiyaviy samaradorligi, faoliyat ishtirokchilari va ular o’zlarini qay darajada shaxs deb xisoblashlariga bog’liq.