Asosiy qism yosh voleybolchilar o‘rtasida jamoani shakillantirish va harakatlantirish

Kurs ishi tuzilishi va hajmi.
Kurs ishi kirish,ikkita bob, xulosalar,adabiyotlar ro’yxatidan iborat. Kurs ishi 35 betdan iborat matnda bayon qilingan,jadvallar bilan yoritilgan. Adabiyotlar ro’yxati va internet saytlarini o’z ichiga oladi.
1.1 Yosh voleybolchilarni o’qitish va tayyorlashning nazariy asoslari
14-15 yoshda maksimal vaznning 15-20% ni tashkil qiluvchi tortilish mashqlaridan foydalanish mumkin. Bunda harakatlarni (masalan, gavdani engashtirish, o’tirish yoki sakrashlar) maksimal darajada bor kuch bilan tez, qismlarga bo’lib 5-10 marta, har bir qism orasida 2,5 daqiqadan dam olib bajarish kerak. Qismlarda takrorlashlar soni tayyorgarlikka bog’liq bo’ladi, ammo bunda boshlang’ich sxemaga ko’ra 5 marta takrorlashlar (3Q x 5T) uch qismdan oshmasligi kerak. Olti haftalik mashq qilish siklida (5M x 10T) ko’rinishida bo’ladi.
Bunday mashqlar tezkorlik kuchni rivojlantiradi, ular muskullarning nisbatan baland sakrash va zarba berish va erga tushish, raqibdan blokda to’pni olib qo’yish qobiliyatni shakllantiradi.
Oyoqlar va gavdaning yoziladigan muskullarining “portlovchi’ kuchini rivojlantirish uchun zo’riqish shart emas, chunki ular birdan yugurish, sakrashlarda nomoyon bo’lib, minimal vaqtda ancha kuchlanishga ega bo’ladi. Muskullarning zarb kuchini oshirish uchun o’z gavda massasidan foydalaniladi: 50 dan 70 santimetrgacha (bo’yga qarab) balandlikdan pastga sakrashdan keyin gavda yuqoriga yoki yuqoriga oldinga shunday kuch bilan siltanadiki, bunda erga tushish paytida oyoqning tizzadan bukilishi kamida 90% ga teng bo’ladi (yengil atletikaning past to’siqlaridan sakrab o’tganda).Voleybol mashg’ulotiga kirishgan yosh boshlovchilar bunday sakrashlarni
2M x 5T sxemasida, ancha tayyorgarlik ko’rganlar esa 4M x 8T sxemada etarli darajada dam olib, muskullarni bo’shashtirish mashqlarini qo’shib bajarishlari kerak.Oyoqlarning “portlash” kuchini rivojlantirish uchun arg’amchi, qiya narvonda yugurish va sakrash mashqlari, ko’psakrashlar, uch hatlab sakrash, 5-6 metrli qisqa zarbdan keyin yuqoriga bir yoki ikki oyoqlab depsinib sakrashlar (13-14 kompleks) juda foydalidir. Kuchni rivojlantirishda quydagi mashqlar yordam beradi.
— kuchni rivojlantirish va muskullarni bo’shashtirivchi mashqlarini almashtirib bajarish;
— mashqlarni qo’ydagi izchillikda tanlash: avvalo qo’l va yuqori elka kamari, keyin gavda (kurak, qorin), oyoqlar kuchini rivojlantirish mashqlari;
— mashqlar oralig’ida nafas rostlash etarlicha, kuch yuklamasi hajmiga qarab 1 daqiqadan 2,5 daqiqagacha bo’lishi kerak;
— sestemali ishlashda muskullarni ancha zuriqtirish bilan kuchni oshirib borish mumkin.
Tezkorlikni rivojlantiruvchi mashqlar.
Voleybolchining tezkorligi, qattiy aniq masofaga signal bo’yicha start oladigan yengil atletikachining tezkorligidan farq qiladi.
Voleybolda tezkorlik odatda qo’ydagi ko’rsatkichlarda namoyon bo’ladi: reaksiya tezligida va taktik idrokda, start olish va bir harakatdan ikkinchisiga o’tish tezligida. Voleybolchi tezkorligini tashkil etuvchi bu komponentlarning hammasi bir- biriga bog’liq emas va ularni ham alohida-alohida, ham o’yin mashqlari kompleksida mashq qildirish mumkin. O’yindagi voleybolchi to’p uzatilishidan oldin to’pni ko’ra bilishi, vaziyatni baholashi, bir qarorga kelishi kerak. Shu narsa aniqlanganki, bularning hammasi uchun voleybolchi bir soniyagacha vaqt sarflab, shu vaqtning 70% to’pni ko’ra bilishga to’g’ri keladi. Shuning uchun o’yinda to’pni ko’rish uchun uni ko’rish maydonidan chiqarmaslik kerak. Ko’rib harakatlantirish reaksiyasidek murakkab reaksiya tezligi ko’zni tezda predmetni ko’ruvchan, harakat apparatini esa qanday harakat qilishni tez oshiradigan mashqlarda takomillashtiriladi. Reaksiya tezligini tarbiyalovchi mashqlarni jift-juft bo’lib bajarish ayniqsa qiziqarlidir:
Voleybolchi hujumdan oldin asosan oyoqlarning “portlash” kuchiga va qisman qadam uzunligini oshirib borishga bog’liq. Oyoqlarning “portlash” kuchini va qadam uzunligini takomillashtirishga qo’ydagi mashqlar yordam beradi:
— 10 -15 metrga sakrab-sakrab yugurish;
— turli holatlardan turib 7-10 metrga tez yugurish;
— cho’nqayub o’tirgan holatdan shartli signalga ko’ra 10 metrga tez yugurish, iloji boricha guyo qo’l bilan to’p urilayotgandek balandroq sakrash va qayta cho’nqayib, yana signalga ko’ra shu mashqning o’zini takrorlash va hokazo;
Har qanday trening faqat ishtirokchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda qurilgandagina muvaffaqiyatli bo’ladi. O’z-o’zidan ma’lumki, bolalikning muayyan davriga xos xususiyatlarni bilish yosh voleybolchilar bilan o’quv-mashq jarayonini to’g’ri tashkil etishning zaruriy shartidir. Sport bilan muntazam shug’ullanish bolalar salomatligini mustahkamlash, ularning jismoniy va ma’naviy kamolotini yuksaltirishga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Voleybolchi bo’lish uchun tegishli vosita ko’nikmalarini egallash kerak.
14-16 yoshda bolalarning motorli rivojlanishi yuqori darajaga etadi. Professor V.S. Farfel shunday yozadi: “12-13-14 yoshli o’g’il yoki qizga o’rgatib bo’lmaydigan har qanday harakatni (albatta, o’ziga xos kuch yoki chidamlilikni talab qilmasa) nomlash qiyin. Bu yerda katta yoshda takomillashtiriladigan, sayqallanadigan, mahoratni ifodalovchi yangi sifatlarga ega bo’ladigan harakatlar texnikasining poydevori qo’yilishi kerak”
11 yoshdan 15 yoshgacha bo’lgan davrda harakatlar tezligi ko’rsatkichlarida ayniqsa katta o’sish kuzatiladi. Bu yoshda voleybolda kelajakdagi yuqori yutuqlar uchun poydevor qo’yilishi kerak, bu erda tezlik, nozik muvofiqlashtirish hal qiluvchi ahamiyatga ega va monoton harakatlarda chidamlilik talab qilinmaydi.
Maktab yoshidagi bolalarda aql-zakovatning o’sishi ularga o’quv materialini ongli ravishda o’zlashtirishga imkon beradi va mexanik taqlid yo’lidan bormaydi.
13-16 yoshda bolalarning individual xususiyatlarining xususiyatlari, asab tizimining turlari ko’proq namoyon bo’ladi, bu esa vosita ko’nikmalarini shakllantirish tezligi va kuchiga, umumiy ko’rsatkichlar darajasi va barqarorligiga sezilarli ta’sir qiladi. Bu bolalar harakatlarini o’rgatishning dastlabki bosqichlaridan boshlab ularga individual yondashuvni qo’llash zarurligini keltirib chiqaradi.
Shunday qilib, yosh voleybolchilarni sportga tayyorlashning boshidanoq har tomonlama jismoniy tayyorgarlikni harakat qobiliyatlari atrofida rivojlantirish kerak. Foydali ta’sir qo’llaniladigan vositalarning asosiy vosita qobiliyatlari bilan ijobiy o’zaro ta’sirini hisobga olgan holda qurilgan ko’p qirrali mashg’ulotlar bilan ta’minlanadi.
Amaliy mashqlarning vazifasi bu sport mashqining bu turini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun zarur bo’lgan harakat faoliyati sifatlarining o’zaro bog’liqlik shaklini shakllantirishdan iborat.
Yosh voleybolchilarni tayyorlashda maxsus mashqlarga katta ahamiyat beriladi. Ularning roli shundan iboratki, texnikani o’rganishda bolalar harakatni bajarishda bir qator xatolar va noaniqliklar paydo bo’lishini istisno qiladigan sharoitlarga joylashtiriladi.
Shuning uchun, texnikani o’rgatish va takomillashtirish jarayonida shuni yodda tutish kerakki, vosita ko’nikmalari moslashuvchan, o’zgaruvchan o’yin sharoitlariga osongina moslashishi kerak. Voleybolchi harakatlarini o’zgartirish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak, uning oldida paydo bo’lgan muammolarni to’g’ri hal qilishga imkon beradigan yangi motorli harakatlarni o’z ichiga oladi.
Bolalarning rivojlanish darajasi tayanch-harakat tizimining rivojlanish darajasiga, tana a’zolari va tizimlarining uyg’un rivojlanishiga va ularning funktsional imkoniyatlariga bog’liq.
To’g’ri tashkil etilgan tizimli sport turlari o’smirlar va yigitlarning suyak va bo’g’im apparatlarining rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
12-15 yoshda qo’l kuch va barqarorlikka ega bo’ladi, mushak tolalarining diametri sezilarli darajada oshadi. Voleybolda to’p bilan barcha harakatlar qo’llar bilan bajariladi, shuning uchun bolalar bilan voleybol mashg’ulotlarini to’g’ri tashkil etish uchun qo’llarning yoshga bog’liq rivojlanishini hisobga olish kerak.
Shunday qilib, maktab yoshida bolalarda yetarlicha jismoniy sifatlar shakllansa va ularning organizmining funksional imkoniyatlari oshib borsa, bu ma’lum darajada o’rta maktab yoshidagi bolalar bilan voleybol mashg’ulotlarini o’tkazish uchun qulay imkoniyatlar yaratadi.Jahon sport musobaqalari tizimiga kiritilgan sport o’yinlarining eng yuqori turi deb hisoblash mumkin.
Voleybol Olimpiya o’yinlari dasturida, shuningdek, professional sportda keng o’rin olgan. Ko’p sonli raqobatbardosh texnik va taktik harakatlar, ularning kombinatsiyasi va raqib jamoalar va individual o’yinchilarning raqobat faoliyati jarayonida turli xil ko’rinishlar hayajonli manzara bo’lib, voleybolni keng yoshdagi odamlar uchun jismoniy tarbiya vositasiga aylantiradi.
Voleybolning o’ziga xos xususiyatlari ularning o’ziga xos o’yin va raqobatbardosh harakatlarining o’ziga xos xususiyatlari bilan bog’liq.
Voleybolchilarning raqobatbardosh qarama-qarshiligi belgilangan qoidalar doirasida faqat voleybolga xos bo’lgan musobaqa harakatlari - o’yin texnikasi (texnikasi) orqali amalga oshiriladi.
Bunday holda, raqibning mavjudligi majburiydir. Voleybolda musobaqaning har bir bo’lagining maqsadi musobaqa ob’ektini (to’pni) raqiblar maydonidagi ma’lum bir joyga etkazish va bu o’zingiz bilan sodir bo’lishining oldini olishdir. Bu raqobat birligini belgilaydi - "mudofaa-hujum" turidagi harakatlar bloki, shuningdek, razvedka, dezinformatsiya, fitna va boshqalar uchun harakatlarni o’z ichiga oladi.Voleybolda, jamoaviy sport o’yinlarida bo’lgani kabi, alohida sportchilar emas, balki butun jamoa g’alaba qozonadi va mag’lub bo’ladi.
Raqobatbardosh o’yin faoliyatining murakkab tabiati, masalan, voleybolda, doimiy o’zgaruvchan sharoitlarni yaratadi, vaziyatni baholash va harakatlarni, qoida tariqasida, cheklangan vaqt ichida tanlashni talab qiladi. Muhim omil shundaki, sportchi nizoli vaziyatlarda natijalarga erishish uchun jamoa harakatlarining samaradorligini ta’minlaydigan strategiyalarni optimallashtirish imkonini beradigan texnik va taktik vositalarning keng arsenaliga ega.Sport o’yinlarining muhim xususiyati ko’plab raqobatbardosh harakatlar - o’yin texnikasi. Raqobat faoliyati jarayonida (bitta o’yinda, bir qator o’yinlarda) sport natijasiga erishish uchun (uchrashuvda, musobaqada g’alaba qozonish) ushbu usullarni qayta-qayta bajarish zarurati ishonchlilik, mahorat barqarorligi va boshqalarga bo’lgan talabni belgilaydi. Masalan, voleybolda har bir xato natijada (g’alaba yoki ochko yo’qotish) aks etadi.
Jamoaviy o’yinlarda musobaqa faoliyati bir nechta sportchilar tomonidan amalga oshiriladi va ko’p narsa ularning harakatlarini muvofiqlashtirishga, raqib ustidan g’alabaga erishish uchun musobaqa faoliyati jarayonida sportchilarning harakatlarini tashkil etish shakllariga bog’liq.
Voleybol uchun xususiyat - bu sport natijasiga erishishning bosqichma-bosqich tabiati. O’yinlarda bu o’ziga xos birinchi bosqich - "texnik va jismoniy", sportchilarning harakatlarini tashkil qilish ham kerak - individual, guruh va jamoa.
Ob’ektiv (miqdoriy) ko’rsatkichlarni belgilash kerak, ular asosida sport mashg’ulotlari jarayonini muvaffaqiyatli rejalashtirish va uni nazorat qilishni amalga oshirish mumkin edi.Sonida sport o’yinlaridagi ob’ektiv ko’rsatkichlar o’yin texnikasining elementar to’plamini o’z ichiga oladi (texnik jihat); vaziyatni tez va to’g’ri baholash, muayyan o’yin vaziyati uchun optimal hujum yoki himoya harakatini tanlash va samarali qo’llash qobiliyati (taktik jihat); harakatni bevosita bajarish samaradorligi bog’liq bo’lgan maxsus fazilatlar va qobiliyatlar (bajarilishning vaqtinchalik, fazoviy va quvvat parametrlariga qo’yiladigan talablar); sportchining energiya va ish rejimi; sensorli-motor boshqaruvi va boshqalar .Bularning barchasini miqdoriy jihatdan ifodalash juda muhimdir. Bunday ma’lumotlarning mavjudligi sportchilarni tayyorlash mazmunini aniqlash va ushbu jarayonni boshqarish, namunaviy xususiyatlar, dasturlar, rejalar, standartlar va boshqalarni ishlab chiqish uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Umumiy va kasb-hunar ta’limi muassasalarida jismoniy tarbiyada sport o’yinlari keng namoyon bo’ladi: tarbiyaviy ishda bu basketbol, voleybol, qo’l to’pi, futbol; maktabdan tashqari jismoniy tarbiya, sport va dam olish ishlarida. Qo’shimcha ta’lim tizimida sport o’yinlari ancha keng tarqalgan: bolalar va o’smirlar sport maktablarida, ixtisoslashtirilgan olimpiya zaxiralari bolalar va o’smirlar maktablarida, bolalar va o’smirlar jismoniy tarbiya klublarida, turli sog’lomlashtirish to’garaklarida, jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlarida. dam olish joylarida va hokazo.
• Sabr chidamga o’rgatish
• O’yinga ruhiy - psixologik jihatdan tayyorlash
• O’z - o’zini tutish va o’ziga ishonchni tarbiyalash
• Topqirlik ko’nikmalarini shakllantirish
• Hozir javob bo’lishga tayyorlash
• Bardamlik va hamdardlik xususiyatini shakllantirishga qaratiladi.