Аудит ва сифат назоратининг халқаро стандартлари: I қисм

Раҳбарият учинчи-томон нархлаш манбасидан фойдаланган пайтда 
аудиторлик кўриб чиқишлар 
116. Раҳбарият тадбиркорлик субъектининг молиявий инструментларини 
баҳолашда нархлаш хизмати ёки брокер каби учинчи-томон 
нархлаш манбасидан фойдаланиши мумкин. Раҳбарият 
маълумотлардан қандай фойдаланишини ва нархлаш хизмати 
қандай фаолият кўрсатишини тушуниш аудиторга зарур бўлган 
аудиторлик тартиб-таомилларининг хусусиятини ва кўламини 
аниқлашга кўмак беради.
117. раҳбарият учинчи-томон нархлаш манбасидан фойдаланганда 
қуйидаги масалалар ўринли бўлиши мумкин: 

Учинчи-томон нархлаш манбасининг тури – Айрим учинчи-
томон нархлаш манбалари ўзларининг жараёнлари тўғрисида 
маълумотлар мавжуд бўлишини таъминлайдилар. Масалан, 
нархлаш хизмати кўп ҳолларда актив туркуми даражасида 
молиявий 
инструментларни 
баҳолашдаги 
ўзининг 
методологияси, тахминлари ва маълумотлари тўғрисида 
ахборотларни таъминлайди. Бироқ, брокерлар кўп ҳолларда 
котировкани ҳосил қилишда фойдаланилган баҳолаш учун 
дастлабки маълумотлар ва тахминлар тўғрисидаги 

---

1344
АУ
ДИТ
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 
этилган назоратларга эга бўлган даража ҳаққоний қийматни 
баҳолашнинг ишончлилигига таъсир этади. Масалан, 
раҳбарият қуйидаги мақсадларда жорий этилган назоратларга 
эга бўлиши мумкин: 
○ 
учинчи-томон нархлаш манбасидан фойдаланишни 
кўриб чиқиш ва тасдиқлаш, жумладан учинчи-томон 
нархлаш манбасининг обрўсини, тажрибасини ва 
холислигини кўриб чиқиш; 
○ 
нархларнинг ва нархлашга-боғлиқ маълумотларнинг 
тўлиқлигини, ўринлигини ва аниқлигини аниқлаш. 

Учинчи-томон нархлаш манбасининг назоратлари – Аудитор 
манфаатига тегишли актив туркумлари бўйича баҳолашлар 
устидан назоратлар ва жараёнлар. Масалан, учинчи-томон 
нархлаш манбаси нархлар қандай ҳосил қилиниши, жумладан 
ҳам харид ҳам сотиш томон бўлган мижозлар учун 
расмийлашган жараёндан фойдаланиш устидан кучли 
назоратларга эга бўлиши мумкин бўлиб, бунда қачонки 
ўринли далил орқали тасдиқланганда нархлаш хизматидан 
олинган нархлар бўйича мунозара қилиш мақсади кўзланади 
ва ушбу ўринли далил учинчи-томон нархлаш манбасига 
бозор иштирокчилари учун мавжуд бўлган маълумотларни 
тўлиқ тарзда акс эттириш учун нархларни мунтазам равишда 
тўғрилашга имкон бериши мумкин. 
118. Учинчи-томон нархлаш манбаларидан олинган маълумотларга 
тегишли далилни йиғишга нисбатан эҳтимолий ёндашувлар 
қуйидагиларни ўз ичига олиши мумкин: 

1-даражали баҳолаш учун дастлабки маълумотлар учун, 
учинчи-томон 
нархлаш 
манбаларидан 
олинган 
маълумотларни кузатиладиган бозор нархлари билан 
қиёслаш. 

Учинчи-томон нархлаш манбалари томонидан уларнинг 
назоратлари ва жараёнлари, баҳолаш усуллари, баҳолаш учун 
дастлабки маълумотлари ва тахминлари тўғрисида 
таъминланган очиб беришларни кўриб чиқиш. 
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000
маълумотларни фақатгина чекланган камроқ миқдорда 
таъминлайдилар ёки умуман таъминламайдилар.

Фойдаланилган баҳолаш учун дастлабки маълумотларнинг 
хусусияти ва баҳолаш усулларининг мураккаблиги – учинчи-
томон нархлаш манбаларидан олинган нархларнинг 
ишончлилиги баҳолаш учун дастлабки маълумотларнинг 
кузатилувчанлигига (ва шу туфайли баҳолаш учун дастлабки 
маълумотларнинг 
ҳаққоний 
қиймат 
поғонасидаги 
даражасига) ва муайян қимматли қоғоз ёки актив туркумини 
баҳолаш методологиясининг мураккаблигига қараб ўзгаради. 
Масалан, ликвид бозорда фаол тарзда савдо қилинадиган 
улушли инвестиция бўйича нархнинг ишончлилиги баҳолаш 
санасида савдо қилинмаган ҳолда ликвид бозорда савдо 
қилинган корпоратив облигациянинг нархига нисбатан 
юқорироқдир, қайсики ўз навбатида дисконтланган пул 
оқими моделидан фойдаланган ҳолда баҳоланган актив билан 
таъминланган қимматли қоғознинг нархига нисбатан кўпроқ 
ишончлидир.
