Auditning paydo bo‘lishi va rivojlanishi Audit atamasi lotiii tilidan oliiigan bo‘lib, «eshituvchi»

5. Auditning uslubi
Amaliyotda auditor xulosasi quyidagi to'rt xil ko'rinishda bo'lishi mumkin:
1. Ijobiy xulosa. Ushbu ko'rinishdagi xulosa auditor tom onidan, tekshirilgan korxona moliyaviy hisobotlari to ‘liq BHMSga asosan tuzilgan, ushbu standartlarni buzish hollari ro‘y bermagan, aktivlar va passivlar, darom ad va xarajatlar to ‘g‘ri va to ‘liq aks ettirilgan bo'lsa tuziladi.
2. Shartli ijobiy xulosa. Bu turdagi xulosa, tekshirilgan korxona moliyaviy hisobotlari, uning ba’zi bir elementlarini hisobga olmaganda, BHMSga asosan tuzilgan bo‘lsa beriladi. Ushbu vaziyatda, moliyaviy hisobtlarda B H M Sning ba’zi standartlarini buzish hollari ro‘y bergan bo'ladi, am m o bu holat salbiy xulosa berish darajasida muhim hisoblanmaydi.
3. Salbiy xulosa. Korxona taqdim etgan moliyaviy hisobot BHMS standartlarini to ‘liq yoki asosan buzib tayyorlangan hollarda tekshiruv o‘tkazgan auditor tom onidan salbiy xulosa beriladi. Bu holatda moliyaviy hisobotlarda o ‘ta m uhim xatoliklarga yo‘l qo‘yilgan bo‘ladiki, bu hisobotlardan foydalanish tashqi foydalanuvchilar uchun mutlaqo asossiz hisoblanadi.
4. Xulosa berishdan bosh tortish. Yuqorida ta’kidlanganidek, auditor moliyaviy hisobotlar tekshiruvini shu hisobotlarga doir dalillami to‘plash asosida olib boradi. Ushbu dalillar asosida u moliyaviy hisobotlar yuzasidan o‘z fikrini shakllantixadi. Ammo ba’zi hollarda tekshirilayotgan mijoz qaysidir sabablaiga ko‘ra auditorga shu turdagi dalillami berishdan bosh tortishi, zaruriy hujjatlami to'liq bermasligi yoki mutlaqo yashirishi mumkin.
6. O‘zbekistonda auditorlik faoliyatini me’yoriy-huquqiy tartibga solish tizimi va uning elementlari
mustaqillik yillarida respublikamizda auditorlik faoliyatining huquqiy asoslarini belgilab beruvchi quyidagi me’yoriy hujjatlar qabul qilindi:
- «Auditorlik faohyati to‘g‘risida» gi 0 ‘zbekiston Respublikasi qonuni. 1992-yil 9-dekabr, Toslikent sh.;
- Yangi tahrirdagi «Auditorlik faoliyati to‘g‘risida» gi 0 ‘zbekiston Respublikasi qonunini kuchga kiritish to‘g‘risidagi 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qarori. 2000-yil 26-may, Toshkent sh.;
- «Moliyaviy nazoratni o ‘tkazish va xo‘jalik hayotiga auditorlik shaklidagi nazoratni tatbiq etish to‘g‘risida» gi 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 1993-yil 3-maydagi 198-son qarori;
- «Auditorlar va auditorlik firmalarini Davlat ro‘yxatidan o'tkazish N izom ini tasdiqlash to ‘g‘risida» gi 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 1993-yil 17-iyundagi 293-son qarori;
- «Yuridik shaxslarga 0 ‘zbekiston Respublikasi hududida auditorlik faoliyati bilan shug‘ullanish huquqini beruvchi maxsus ruxsatnoma (litsenziya) berish tartibi to‘g‘risidagi Nizom». 0 ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirügi tom onidan 1993-yil 10-mayda 41-son bilan tasdiqlangan.
7. Auditorlik faoliyatining milliy standartlari

Auditorlik faoliyati standartlari — auditorlik faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari va asoslarini tartibga soluvchi, shuningdek, auditorlar uchun tekshiruv o'tkazish borasidagi o‘z majburiyatlarini amalga oshirishlariga yordam berish maqsadida qabul qilingan um um iy qonun — qoidalar tizimidir. Tekshiniv davomida auditorlik standartlariga amal qilish teksliiruvning yuqori sifath o'tishi va ishonchli bo‘lishini ta’minlaydi.
8. Auditorlik tashkilotining huquqlari, majburiyatlari va javobgarligi.

9. Majburiy auditorlik tekshiruvi.
Majburiy audit (compulsory audits) - qonun-hujjatlarda be]gilangan tartibda, yuqori turuvchi davlat muassasalarining talabi bilan korxona rahbariyati buyurtmasiga asosan auditorlar tomonidan o'tkaziladigan audit tekshiruvi.
Majburiy audit - «Auditorlik faoliyati to'g'risidagi qonun" ning 10-moddasiga muvofiq, qonun-hujjatlarda belgilangan tartibda, yuqori turuvchi daviat muassasalarining talabi bilan korxona rahbariyati buyurtmasiga asosan auditoriar tomonidan o'tkaziladigan audit tekshimvidir. «Auditorlik f'loliyati to'g'risidagi qonun"ning lO-moddasiga asosan, O'zbekiston Respublikasida majburiy audit tekshiruvidan quyidagi iqtisodiy sub'ketlar o'tishlari lozim:
Tashqi audit 0' z xususiyatiga ko'ra quyidagi ikki ko'rinishga ega:
1. Tashkiliy-huquqiy shakliga ko'ra: aksiyadorlikjamiyatlari.
2. Faoliyat turiga ko'ra:
- bank va boshqa kredit tashkilotlari; - sug'urta kompaniyalari;
- investitsiya fondlari hamda yuridik va jismoniy shaxslarning mablag'larini jamlab tUlUvchi boshqa fondlar hamda ularning boshqaruv kompaniyalari; - manbalari yuridik vajismoniy shaxslaming ixtiyoriy badallari bo'lrnish xayriya fondIari va boshqa ijtimoiy fondIar;