Avgustin va Foma Akvinskiylar ruxni(inson psixologiyasini) qanday talqin qilishgan Reja


O'rta asr faylasuflari Aurelius Augustin va Tomas Aquinas psixologik g'oyalari


Download 0.53 Mb.
bet2/4
Sana28.03.2023
Hajmi0.53 Mb.
#1304249
1   2   3   4
Bog'liq
Avgustin va Foma Akvinskiylar ruxni qanday talqin qilishgan

O'rta asr faylasuflari Aurelius Augustin va Tomas Aquinas psixologik g'oyalari
Aurelius Avgustin (354-430) O'rta asr davridagi eng yirik nasroniy mutafakkir edi. Uning falsafasi nasroniy va qadimiy ta'limotlarning simbiozidir, ularning asosiy qismi Platonning idealistik falsafasi edi. Bilim mavzusi Xudo bo'lib, ayni paytda u odamlarga haqiqatni topishga yordam beradigan bilimning sababi sifatida harakat qiladi. Ruh jismoniy xususiyat yoki tananing turi bo'lmagan mustaqil modda sifatida tavsiflanadi. Ruhning mazmuni moddiy narsa emas va u tananing biologik funktsiyalari bilan bog'liq emas, balki faqat fikrlash, Iroda va xotirani o'z ichiga oladi, shuningdek, Xudoga yaqin va o'lmasdir. Inson mohiyati aqlni emas, balki harakatni ifodalaydi, chunki birinchisi faqat passiv xarakterga ega, ikkinchisi esa faoliyat va Iroda bilan chambarchas bog'liq. Xudo haqidagi haqiqatni bilish faqat imon orqali amalga oshirilishi mumkin, lekin aql emas, ya'ni.aql va irratsional-voliylik omillarining aql-idrok jarayonida oqilona va mantiqiy jihatdan ustunligini tasdiqladi.
Tomas Aquinas (1225 / 26-1274) passiv materiya va faol shaklni Aristotelning tushunchasida ruhni tushunishning falsafiy tushunchasini asos solgan. Ruh abadiydir, chunki u umuman har qanday moddadan va ayniqsa, tana qobig'idan toza va mustaqil bo'lgan moddadir. Ruh butun inson hayotining asosini tashkil etuvchi shakllantiruvchi printsipdir. Ruhning uch turi mavjud (Aristotel bilan taqqoslaganda): fiziologik funktsiyalar va o'simliklar uchun mas'ul bo'lgan vegetativ ruh; hayvonlarga xos bo'lgan va hissiy hislar, o'zboshimchalik bilan harakatlarni boshqaradigan sezgir ruh; faqat insonga xos bo'lgan aqlli ruh aql - idrokka ega, ya'ni intellektual qobiliyatga ega va avvalgi ikki pastki ruhni o'z ichiga oladi. Bilim manbai ilohiy g'oyalar emas, balki insonning tajribasi va hissiy hissi. Barcha bilim materiallari his-tuyg'ulardan kelib chiqadi va aql, aql bu materialni yanada ko'proq ishlaydi.
O'rta asrlarning psixologik oqimlarini rivojlantirish
O'rta asr ilmining eng muhim xususiyatlaridan biri, xususan, psixologiya din bilan yaqin aloqasi edi. Aniqrog'i, Evropada o'sha paytda kambag'al, vnetserkovnoy fan mavjud emas edi. Bu davrda uning muhim xususiyati VII-VI asrlarda mifologiyadan ilmiy bilimlarga o'tish davrida psixologiya saqlanib qolgan muqaddaslikning paydo bo'lishi edi. b. e dinga bo'lgan qaramlik yana bir bor ilm-fan va imonning o'zaro bog'liqligi va o'zaro bog'liqligi haqida savol berdi, bu davr mobaynida olimlar uchun eng muhim bo'lgan.
O'rta asrlarni tahlil qilishda o'ziga xos stereotiplardan biri bu davrda ilm-fan va jamiyat rivojlanishining noyob salbiy tabiati haqida fikr edi. Biroq, bu g'oya hech bo'lmaganda to'g'ri bo'lishi mumkin emas, chunki deyarli o'n asr mobaynida ijtimoiy vaziyat o'zgargan, jamiyatning o'zi o'zgargan, uning mafkurasi va tuzilishi o'zgargan. Din va ilm-fan o'rtasidagi munosabatlar haqida gapirganda, bu o'zgarishlarni e'tiborsiz qoldirib, ilohiyotshunoslik bilan psixologiyaga kelgan ijobiy narsalarni va cherkov diktaturasining salbiy ta'sirini chetlab o'tish mumkin emas. Yaqin aloqa va ilohiyot qaramlik tarixan O'rta asr (II-IV asrlar), patristika bosqichi (IV-VIII asrlar) va o'quv bosqichi (XI-XIV asrlar) oldin, apologetics bosqichi ajratish bo'lgan diniy fikr, rivojlanish psixologiya bosqichlarini tahlil vaqtinchalik chegaralari sifatida foydalanish uchun asos beradi.

Download 0.53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling