Avstraliya va Okeaniya

                                     

                

                                               

 

 

---

3 

 

                                                Kirish 

             Dissertatsiya  mavzusining  asoslanishi  va  dolzarbligi.  Mustaqil 

O‗zbekistonning    ijtimoiy-gumanitar  fanlari  sohasi  olimlari  oldida  jahon  tarixini,  

jumladan,  Vatanimiz  tarixini  haqqoniy  va  to‗laqonli  o‗rganish  masalasi  dolzarb 

vazifa  sifatida  kun  tartibiga  qo‗yildi.  Bu  haqda  Prezidentimiz    I.A.  Karimovning 

mamlakatimizning  yetakchi  tarixchi  olimlari  bilan    uchrashuvdagi,  nutqi    va 

ma‘ruzalarida hamda davlat va hukumat miqyosida qabul qilingan qarorlarda ham 

o‗z aksini topgan

1

. 

           Yurtboshimiz    I.A.  Karimov  e‘tirof  etganidek:  ,,Ma‘lumki,  har  qaysi  xalq 

yoki  millatning  tafakkuri,  turmush  tarzi,  ma‘naviy  qarashlari  o‗z-o‗zidan,  bo‗sh 

joyda shakllanib qolmaydi. Ularning vujudga kelishi va rivojlanishida aniq tarixiy, 

tabiiy va ijtimoiy omillar asos bo‗lishini hammamiz yaxshi bilamiz‘‘

2

. 

         Tarix fanining eng muhim qismlaridan bo‗lgan etnologiya jahon xalqlarining 

kelib  chiqishi,  an‘anaviy  xo‗jaligi,  o‗ziga  xos  moddiy  va  ma‘naviy  madaniyati, 

antropologik  va  lingvistik  belgilari,  marosimlari  va  maishiy  turmush  tarzlarini 

o‗rganish  jarayonida  har  bir  etnosning  jahon  sivilizatsiyasida  o‗z  o‗rniga  ega 

ekanligi haqidagi keng qamrovli ma‘lumotlarni beradi

3

.  

         Etnografiya  bo‗yicha  o‗quv  mashg‗ulotlari  yer  yuzidagi  ma‘lum  bir 

mintaqada  yashovchi  xalqlarning  tabiiy-  geografik  joylashuvi,  etnogenezi  va  etnik 

tarixi,  antropologik  (irqiy)  va  etnolingvistik  (lisoniy)  xususiyatlari,  moddiy 

madaniyati,  maishiy  turmush  tarzi,  ijtimoiy  hayoti  va  oila-nikoh  munosabatlari, 

marosimlari  va  urf-odatlari  va  diniy  e‘tiqodlarini  o‗zida  mujasamlashtiruvchi  eng 

ustuvor masalalar tizimidan tarkib topgan.             

           Yer  yuzida  hattoki,  ibtidoiy  jamiyat  darajasida  turgan  etnik  tip-urug‗ 

qabilalaridan  tortib,  to  katta  kichik  xalq  va  elatlargacha  mavjud.  Jahondagi 

mamlakatlarning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy jihatdan notekis rivojlanish natijasida 

ayrim xalq va elatlarning hali ham juda qoloq ibtidoiy tuzumda, ba‘zilari esa o‗rta 

                                                 

1

 I.A.Karimov. Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q. –T.: 1998.  

2

 I.A.Karimov.Yuksak ma‘naviyat-yengilmas kuch.-T.: Manaviyat, 2008. 7-bet.  

 

 

---

4 

 

asrlar davri madaniyati darajasida qolganligi ma‘lum. Bunday elat va etnik guruhlar 

Avstraliya,  Afrika,  Markaziy  Amerika  va  Osiyoning  ba‘zi  yerlarida  hozirgacha 

saqlanib qolgan. Ular juda kam bo‗lsa-da, ammo ibtidoiy urug‗ qabilachilik tuzum 

qonun-qoidalari,  urf-odat  va  marosimlari  patriarxal  turmush  tarzi  an‘analariga 

haligacha amal qilib kelmoqdalar

4

.  

          Jumladan, dunyodagi beshinchi qit‘a hisoblanadigan Avstraliya va Okeaniya 

o‗ziga xos etnografik mintaqa hisoblanib, uning aholisining etnik tarkibi an‘anaviy 

xo‘jaligi,  moddiy  va  ma‘naviy  madaniyati  kabilar  Yer  kurrasining  boshqa 

mintaqalaridan  keskin  farq  qiladi.  Mahalliy  aholi-aborigenlar  etnomadaniyati 

qoldiqlari  hamon  saqlanib  qolgan.  Mintaqa  xalqlari  jahon  etnomadaniyatida  o‘z 

o‘rniga  ega.  Shu  boisdan  mazkur  mintaqa  xalqlarining  jahon  etnomadaniyatida 

tutgan o‘rni dissertatsiya mavzusi uchun asos qilib olindi.  

              Jahonda  o‗ziga xos etnografik makon hisoblangan Avstraliya va Okeaniya 

xalqlarining  jahon  etnomadaniyatida  tutgan  o‗rni,  aholisining  etnogenezi  va  etnik 

tarixi, an‘anaviy xo‗jaligi hamda moddiy va ma‘naviy madaniyatida sodir bo‘lgan 

transformatsiyon o‘zgarishlar, aholi hayotidagi inavatsiyon etnomadaniy jarayonlar 

etnologiya fanida yetarlicha o‘rganilmagan.         

     Yangi tarix-etnologik manbalar, adabiyotlar va boshqa turli ma‘lumotlar asosida 

Avstraliya  va  Okeaniya  xalqlarining  jahon  etnomadaniyatida  tutgan  o‘rnini 

xolisona  yoritishni  taqoza  etmoqdaki,  bu  mazkur    mavzuning  nihoyatda  dolzarb 

ekanligini ko‗rsatadi.   

                       Tadqiqot ob’ekti va predmedining belgilanishi.   

            XX  asrninig  so‗ngi  choragidan  boshlab  fanning  tadqiqot  obe‘kti  va 

metodlarida  ham  jiddiy  o‗zgarishlar  sodir  bo‗ldi.  Endilikda  etnologik  yo‗nalishda 

tadqiqot olib borayotgan mutaxassislar  nafaqat zamonaviy industrlashgan millatlar 

va  madaniyatlarni,  balki  arxaik  turmush  tarzi  sohiblari  bo‗lgan  xalqlarni 

etnomadaniyatini  ham    tadqiqot  ob‘ekti  sifatida    o‗rganishga  jiddiy  e‘tibor 

qaratmoqdalar.  Hozirgi  davrda  jahonda    ko‗plab  kichik  etnoslar  etnomadaniyati   

ham tadqiqotchi olimlar diqqatini toboro o‘ziga tortmoqda.  

                                                 

4

 Jabborov I.M. Jahon etnologiya asoslari. -T.: 2005. 6-bet. 

---

5 

 

       Jahondagi  aksariyat    mamlakatlar  qatorida  Avstraliya  va  Okeaniyadagi  bir 

qator  mayda  va    kichik  orollardagi  xalqlarning  ijtimoiy-iqtisodiy,  siyosiy  va 

moddiy-ma‘naviy  madaniyati,  mintaqa  aholisining  jahon  etnomadaniyatida  tutgan 

o‗rni  hozirda  tadqiqotchilarda  katta  qiziqish  uyg‗otmoqda.    Shu  boisdan  mazkur 

dissertatsiyaning  tadqiqot  ob‘ekti  sifatida  tanlandi.  Maskur  mintaqa  xalqlarining 

jahon  etnomadaniyatida  tutgan  o‘rnini  dissertatsiya  shaklida  ilmiy  tarzda  yoritish 

tadqiqotimizning predmeti sifatida belgilandi.   

                          Tadqiqot  maqsadi va vazifalari.                   

          Ushbu magistrlik dissertatsiyasining asosiy maqsadi- jahon etnomadaniyatida 

Avstraliya  va  Okeaniya  xalqlarining  tutgan  o‗rnini  yangi  tarix-etnografiya 

ma‘lumotlari  asosida  dissertatsiya  shaklida  xolisona  ilmiy    yoritib  berishdan 

iboratdir. 

Mazkur maqsaddan quyidagi eng muhim  vazifalar kelib chiqadi:  

-Avstraliya  aholisining  etnik  tarixi,  an‘anaviy    xo‗jaligi,  moddiy  va  ma‘naviy 

madaniyatini  yoritish;   

-Okeaniya xalqlari etnomadaniyatini  bayon etish;  

-Polineziya va  Mikroneziya xalqlari etnomadaniyatini ochib berish; 

 -Jahon  etnomadaniyatida    Avstraliya  va  Okeaniya  xalqlarining  tutgan  o‗rnini 

to‘laqonli ilmiy tarzda yoritish.   

                          Tadqiqotning asosiy masalalari va farazlari.