Avt asos va ul asb naz doc

Asinxron mashina 
O’zgaruvchan tok mashinasi bo’lib, uning ishlash printsipi aylanuvchan magnit maydoni 
xodisasiga asoslangandir. Asinxron mashinalar xam generator, xam dvigatel sifatida ishlatilishi 
mumkin. 
Asinxron dvigatelning tuzilishi oddiy, ishlatish kulay, energegik va mexanik 
xarakteristikalari yaxshi bulgani uchun sanoatda ishlatilayotgan elektr dvigatelyaarining 80 
foizilan kuprorini asinxron dvigatellar tashkil etadi. Bunday katta talabni kondirish
uchun mashinasozlik zavodlarida xar yili ishlab chikarilayotgan asinxron dvigatellarning 
kuvvati vattning bir necha ulushlaridan, bir necha ming kilovattgacha, ish kuchlanishi 
esa 127 V dan 10 kV gacha bo’ladi. Asinxron dvigatellar, bir, ikki va uch fazali kilib yasaladi. 
Uch fazali asinxron dvigagellar metall kesish, yogochni kayta ishlash dastgoxlarini, kutarma
kranlar, lifglar, eskalatorlar, ventilyatorlar, nasoslar va boshqa mexanizmlarni xarakatga 
keltirishda ishlatiladi. 
Bir fazali asinxron dvigatellarning kuvvat odatda 0,5 kVt dan oshmaydi. Undan 
avtomatik boshqarish sistemalarida, turli asboblarning elektr yuritmalarida, uy-ruzgor mashina-
larida foydalaniladi. Kichik kuvvatli asinxron mashinalar vallarning aylanish tezliklarini 
ulchashda generator (taxogenerator) sifatida xam ishlatiladi. 
Asinxron mashinalar chastota o’zgartirgich, kuchlanish o’zgartirgich va faza uz-gartirgich 
sifatida xam keng kullanadi. Dvigatel ishlaganda quyidagi kuvvat isroflari bo’ladi: yakor 
cho’lg’amidagi kuvvat isrofi; uygotish zanjiridagi kuvvat isrofi; magnit maydoni yilishdagi 
(pulatdagi) kuvvat isrofi; mexanik isrofi. 
Asinxron dvigatelning tuzilishi 
Elektr mashinalari kabi asinxron dvigatellar xam ikki asosiy kism; kuzralmas 
kism stator va kuzgaluvchan (aylanuvchi) kism: rotordan iborat. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

Stator stanina, pulat uzak va statorning pazlariga 
joylashgirilgan uch fazali cho’lg’amlardan
iborat. Stanina chuyandan yoki alyuminiydan silindrsimon shaklda yasalgan bo’lib, uning ichiga
statorning pulat o’zagi maxkamlanadi. Shuningdek, stanina mashinani tashki mexanik 
ta'sirlardan saklash uchun xam xizmat kiladi. Staninada stator chulramlarini elekgr energiya 
manbaiga ulash uchun shu cho’lg’amlarning uchlari izolyatsiyalangan „klemmalar kutichasi» 
bor. Asinxron dvigatel ishlayotganida uni yaxshirok sovitish maksadida stanina kobirgali kilib 
yasaladi.
Statorning silindrsimon pulat o’zagi kalinligi 0,35 yoki 0,5 mm li, uzaro maxsus mok bilan 
(transformator o’zagi kabi) izolyatsiyalangan elektrotexnik pulat plastinalar tuplamidan iborat. 
Stator pulat o’zagining ichki sirtida stator uzunligi buyicha yetgan pazlarga stator cho’lg’amlari 
joylashtirilgan. 
Stator chulrami izolyatsiyalangan mis simlardan yasalgan bo’lib, stator pazlariga 
2xG`3 burchak ostida joylashgiriladi Chulramlarning bosh va oxirgi uchlari yukorida 
aytilgandek, „klemmalar kutichasiga» chikarilgan bo’ladi.a -v da chulramlarning ulanishi 
kursatilgan, Cho’lg’am uchlarining ochik koldirilishi uni tarmok kuchdanishining kiymatiga 
karab «yulduz» yoki „uchburchak» sxemada ulashga imkon beradi. 
Rotor dvigatelning aylanish ukiga maxkamlangandan sung uning pulat o’zagi xam 
statorniki kabi kalinligi 0,35 yoki 6,5 mm li elektrotexnik pulat plastinalar tuplamidan iborat. 
Pulat uzak plastinalarining ustki yuzasida pazlar quyilgan bo’lib, ularniig konfiguratsiyasi 
turlicha bo’lishn mumkin. Pulat uzak dvigatelning ukiga maxkamlanadi. Pulat uzak 
plastinkalaridagi pazlar rotor yulchalarini tashkil etib, unga rotor cho’lg’amlari joylashtnriladi. 
Asinxron dvigatellar rogor cho’lg’amlarining tuzilishiga karab ikkiga bo’linadi, dvigatelning 
nomiga esa shu cho’lg’am nomi qo’shib aytiladi. 
Agar pulat uzak arikchalarnga alyuminiydan 
yasalgan sterjenlar 
joylashtirilib, ularning uchlari alyuminiy xaldalar bilan biriktirilsa, bunday 
rotor cho’lg’amlara qisqa tu-tashtirilgan rotor deyiladi Bunday dvigatel esa 
qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron dvigatel deb nomlanadi. Issik 
sharoitlarda ishlatiladigan dvigatelarning sovitilishini yaxshilash maksadida 
rotor ukiga shamollatish parrakchalari urnatiladi. Kuvvati 100 kVt gacha bulgan qisqa 
tutashtirilgan rotorli asinxron dvigatellarning rotor cho’lg’amlari sterjenlari alyuminiydan quyib 
tayyorlanadi. Rotor sterjenlari (cho’lg’amlari) uzaksiz xolda «olmaxon» g’ildiragi 
Agar rotorning pulat o’zagi arikchalariga, stator cho’lg’amlari kabi, 
misdan yasalgan uch fazali cho’lg’am joydashtirilsa, bunday rotor faza 
cho’lg’amli rotor, bunday dvigatel esa faza rotorli asinxron dvigatel deb 
ataladi 
Rotor cho’lg’ami „yulduz» sxemada ulanib, cho’lg’amning bosh 
uchlari asinxron dvigatelning ukiga maxkamlangan kontakt xaldalar bilan 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

tutashtiriladi. Kontakt xaldalar esa grafit chutkalar yordamida dvigateldan tashkariga urnagilgan 
uch fazali yurgizish reastati bilan biriktiriladi. Yurgizish reostati Kyur dvigatel ishlaganda rotor 
cho’lg’aming karshiligini va shu bilan birgalikda rotor tokini boshqarish uchun xizmat kiladi 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---