Avt asos va ul asb naz doc

O’zgarmas tok mashinasining tuzilishi va ishlash printsipi. 
O’zgarmas tok mashinasi, asosan, kuzgalmas kism - stanina, kuzgaluvchan kism - 
yakordan iborat. Stanina yirik mashinalar uchun pulat yasatdan, kichik mashinalar uchun 
chuyandan quyib yasaladi va unga kutblarning uzaklari urnatiladi
Bosh kutblar staninaning ichki sirtiga urnatilgan. bo’lib, unga uygotish cho’lg’amlari 
uralgan. Boi (kutb mashinaning asosiy magnit maydoiini xosil kiladi. Magnit maydonining tekis 
tarkalishi uchun bosh kutbga uchlik urnatnlgan.Yakor silindrsimon uzak bo’lib, ukka urnatiladi.
Yakor balinligi 0,35 - 0,5 mm li elektrotexnik pulat plastinkalar tuplamidan tayyorlanadi. 
Uyurma toklarga bo’ladigan
kuvvat koeffitsentini kamaytirish maksadida plastinkalar bir-biridan izolyatsiya kilinadi.
Aylanuvchan yakorning chulramlarida o’zgaruvchan EYuK xosil kilinib, kollektor va chutkalar 
yordamida generatordan o’zgarmas tok olinadi. 
Yakor cho’lg’ami izolyatsiyalangan mis simdan iborat bo’lib, u aloxida-aloxida sektsiya 
kilinib yasalgandan sung yakorning o’zagidagi pazlar orasiga joylashtiriladi. Cho’lg’am 
yakorning o’zagidan yaxshilab izolyatsiya kilinadi va maxsus yogoch ponalar yordamida 
pazlarda maxkamlanadi. Cho’lg’amning uchlari kollektor plastinkalariga biriktiriladi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

Kollektor silindr shaklida bo’lib, misdan yasalgan aloxida-aloxida plastinkalardan iboratdir 
Uning tuzilishi -rasmda kursatilgan. Plastinkalar bir-biridan va korpusdan mikanit manjeta 
vositasida izolyatsiyalanadi. Korpusdagi tutkichga urnatilgan chutkalar yordamida kollektordan 
tok olinadi. Chutkalar kumir, grafit, mis yoki bronzadan yasaladi. 
Mashinaniig yakori birdamchi dvigatel yordamida o’zgarmas tezlik bilan aylantirilganda 
(generator rejimn) uning cho’lg’am uramlarini bosh magnit kuch chiziklari kesib utishi 
natijasida, elektromagnit induktsiyasi konuniga bikoan, EYuK induktsiyalanadi, ya'ni 
Ye q s - p - F, 
bu yerda s - o’zgarmas koeffitsient; p - yakorning aylapish tezligi, aylG`min; F - bosh 
kutblarning
magnit okimi, Vb. 
Induktsiyalangan EYuK ning yunalishini „ung kul» koidasiga kura aniklash mumkin. 
Yakorda
EYuK induktsiyalanish xodisasi o’zgarmas tok mashinasining dvigatel rejimida xam sodir 
bo’ladi. Birok bunda generatorda induktsiyalangan EYuK tokni generatorga ulangan tashki 
zanjirda xosil kiladi. Dvigatelda esa bu EYuK unga berilgan kuchlanishga teskari yunalgandir.