Avtomatika elementlarining prinsipial sxemalarda grafik ifodalanishi

Nazorat savollari 
1. Puls-para sxemasining vazifasi nima? 
2. Sxemadagi oraliq relelari nima uchun xizmat qiladi? 
3. Sxemadagi vaqt relesining vazifasi nima? 
4. Puls-para sxemasi uzluksiz liniyani ishga tushirgandan so‘ng qanday ishdan 
to‘xtaydi? 
13-LABORATORIYA ISHI 
FR-2 FOTOREZISTORNI O‘RGANISH VA SINASH 
1.Ishning maqsadi 
FR-2 fotorezistorli o‘tkazgichning ish printcipini va amalda qo‘llanishini o‘rganish.
2.Ishni bajarish tartibi 
1. FR-2 principial sxemadagi elementlar bilan tanishing. 
2. Sxemadagi funkcsional elementlar aniqlansin. 
3. Stendagi klemmalarning belgilanishi va sxemadagi sifrlar, xamda punktlar 
chiziqlaridan foydalinib uni yig‘ng. 
4. Sxemani qo‘lda va avtomatik usulda boshqarib qo‘ring. 
3.Umumiy tushunchalar 
Avtomatik rostlash sistemalaridan turli xildagi miqdorlarni nazorat qilinadigan 
datchiklardan (xarorat, namlik, yoritganlik, satx) tashkil to‘pgan, u elektron 
qurilmalar keng miqiyosda qo‘llaniladi. 
Bunday datchiklarning ko‘pgina turlari, 
yarim o‘tkazshichli moddalardan yasalib, ularning nochiziqli xususiyatidan ya’ni turli 
xil ta’sirlar (mexanik, issiqlik, yoritganlik va xokazo). Oqibatida qarshilik 
mikdorlarini uzgarishidan foydalanilgan.Bunday nochiziqlik elementlardan termistor, 
pozistor, fotorezistor, varistorlar bo‘lishi mumkin. Nochiziqli elementlarning 
ba’zilarida tok oshishi bilan ularning qarshiligi xam oshadi, ba’zilarida qarshiligi 
kamayadi. 

---

55 
Fotorezistor nochiziqli elementlar toifasiga kirib, yoruglik ta’sirida o‘zining 
qarshiligini o‘zgartiridi. Yoruglik nurlari fotorezistorning yuzasiga tushsa, uning 
qarshiligi keskin kamaydi, agar yoritlganlik miqdori pasaysa qarshiligi oshadi. 
Fotorezistorlar oltingugurtli qo‘rgoshindan yasalsa FSA, oltingugurtli vismutdan 
yasalsa FSB, oltingugurtli kalcsiydan yasalsa FSK deb belgilanadi.Fotorezistorli 
sxemalarga ulanganda, qutublarning o‘rni almashishning axamiyati yo‘k. Uning 
asosiy kamchiligi bo‘lib, inercionligi xisoblanadi, ya’ni yoruglik nurlarining 
miqdoriga qarab zanjirdagi qarshilik va unga mos tok miqdorining o‘zgarishi uchun 
ma’lum vaqt talab etiladi. 
Ushbu bajarilayotgan ishda FR-2 fotorezistor relesi yoruglik lampalarining 
muxitning tabiyi yoritganlik miqdoriga qarab avtomatik usulda ishga tushirish va 
uchirish uchun xizmat qiladi.