Avtomatlashtirish va boshqaruv kafedrasi

Operatsion  kuchaytirgich  barcha  kuchaytirgichlar  kabi  kirish  signali 

quvvatini  kuchaytirish  uchunishlatiladi.  “Operatsion”  so`zi  kuchaytirgichni  turli 

matematik operatsiyalar bajarish uchun ishlatilishi (qo`shish, ayrsih, ko`paytiriash, 

logorifmlash va hokazolar) bildiradi. 

Integral  mikrosxema  ko`rinishidagi  tuzilgan  kuchaytirgich  operatsion 

kuchaytirgich deb ataladi.  

Integral  operatsion  kuchaytirgichlar.  Universal  hisoblanib,  ular 

matematik  operatsiyalarni  bajarish  bilan  birga  signallarni  generatsiya  qiladi, 

kuchaytiradi va o`zgartiradi.  

Operatsion  kuchaytirgichlarda  kirish  sifatida  differensial  kuchaytirish 

kaskadi  qo`llanilib,  u  kuchaytirgich  chiqish  potensialini  bir  maromda  bo`lishini 

ta`minlaydi, qolaversa ikkita kirish borligi evaziga uni imkoniyatlarini oshiradi. 

Kirish  signali  chiqish  signali  bilan  bir  fazada  yotadimi  yo`qmi,  unga  qarab 

kirishlar invertirlovchi va noinvertirlovchi (kirish 2.) bo`ladi (2-rasm). 

Operatsion kuchaytirgichlarni ta`minlash uchun har hil qutbli 

va 

manbalardan  foydalaniladi, ular  tinch  holatda  nolga  teng  potensial  olish  imkonini 

beradi. 

Operasion  kuchaytirgichlarni  asosiy  parametrlaridan  biri  uni  kuchlanishini 

K

R

a

R

,

1

R

2

R

Э

R

Э

C

Э

R

1

C

2

C

)

(

1

C

R

1

n

E



2

n

E



---

kuchaytirish  

                                  39-rasm. Ideal operasion kuchaytirgich 

differensial 

koeffisienti 

hisoblanadi. 

Operasion 

kuchaytirgichlarni 

kuchaytirish  

 

40-rasm. Noinvertirlovchi kuchaytirgich. 

differensial koeffisienti juda yuqori (bir necha million) va chiqish qarshiligi 

juda oz 

 

orasida . 

Chiziqli  kuchaytirgichlar  tuzish  uchun  manfiy  teskari  bog`lanishdan 

foydalaniladi. 

Qaysi kirishga kirish signali kuchlanishni berilishiga qarab invertirlovchi va 

noinveritrlovchi kuchaytirgichlar bo`ladi.  

Noinvertirlovchi  kuchaytirgichlarda  (3-rasm)  kirish  va  chiqishdagi  signal 

fazalari  bir  hil.  Kirish  kuchlanishi  noinvertirlovchi  kirishga  beriladi, 

kuchaytirgichni  chiqishdan 

qarshilikni  bo`lgich  orqali  inventirlovchi 

kirishga  manfiy  teskari bog`lanish  kuchlanishi beriladi. Manfiy  teskari bog`lanish 

borligi tufayli kuchaytirgichning kuchaytirish koeffisienti etarli darajada muayyan 

va 

miqdorlarini  tanlash  yo`li  bilan  kerakli  kuchaytirish  koeffisientini  olish 

mumkin  bo`ladi.  Invertirlovchi  kuchaytirgich  hosil  qilish  uchun    kirish  signali  va 

teskari bog`lanish signali bir vaqtda invertirlovchi kirishga beriladi, ikkinchi kirish 

esa erga ulab qoyiladi. 

 

Nazorat savollari: 

1. Integral sxemalar haqida ma’lumot bering. 

2. Mikrosxemalar rivojlanish davrini sanang.  

3. Katta integral sxemalarni darajasini sanang. 

4. Operatsion kuchaytirgichning ishlash prinsipini tushuntiring.  

 

 

 

100

.....

10

(

chiq

R

Om

)

2

1

R

R



1

R

2

R

---