Avtomatlashtirsh va boshqaruv

Tajriba ishi №1 
 
Mavzu: Optoelektron datchiklarning xarakteristikalarini
o‟rganish (2 soat). 
 
Ishdan 
maqsad: 
Optoelektron 
datchiklarning 
xarakteristikalarini 
o‟rganish va Multisim dasturida xarakteristikasini olish. 
Optoelektron asboblar Optoelektron asbob deb elektr signalini optik signalga 
(nur energiyasi) o‗zgartiruvchi, bu energiyani indekatorlarga yoki fotoelektrik 
o‗zgartkichlarga uzatuvchi asboblarga aytiladi. 
1-rasm. Optronni tuzilishi. 
1- Chiqishlar; .2 - Fotoqabul qilgich; 3-Korpus; 4-Optik muhit; 5-
Svetodiod 
Ko‗p tarqalgan optoelektron asboblardan biri optrondir. Optron nurlanish 
manbasi va qabul qilgichdan tuzilgan bo‗ladi. Bu ikkalasi bir korpusga 
joylashtirilgan va bir biri bilan optik va elektr bog‗liklikka ega bo‗ladi. Elektron 
qurilmalarni optronlar aloqa elementi funksiyasini bajaradi, bunda ma‗lumot optik 
nurlar orqali uzatiladi. Buning hisobiga galvanik bog‗lanish bo‗lmaydi, va elektron 
uskunalarga salbiy ta‗sir etuvchi qayta bog‗lanishlar bo‗lmaydi.
2- rasm. Optronlarning shartli grafik belgilanishi 
a) rezistorli; b) diodli; v) fototranzistorli g) fototiristorli 
Optronlar ma‗lumot to‗plash va saqlash qurilmalarida, registorlarda va 
hisoblash texnikasi qurilmalarida qo‗llaniladi.
Zamonaviy optoelektrnonlarda nur chiqaruvchi sifatida svetodiodlar, foto 
qabul qilgich sifatida esa fotorezistorlar, fototiristorlar qo‗llaniladi.

---

Qo‗llanilgan foto qabul qilgich turiga qarab optronlar – fotorezistorli, 
fotodiodli, fototranzistorli va fototiristorlilarga bo‗linadi. 
Fotoelektrik asboblarni belgilash tizimi: Fotoelektron asboblar harf-sonli 
kod bilan belgilanadi: - birinchi element xarflar; asbob guruxini bildiradi; fr–
fotorezistorlar, fd–fotodiodlar; - ikkinchi element harflar –asbobni tayyorlangan 
materialini ko‗rsatadi; GO – germaniy, GB – germaniy, legirlangan brom; GZ – 
germaniy legirlangan oltingugurt bilan; GK – germaniy kremniyli birikma; K-
kremniy; KG – kremniy legirlangan geliyli; RG- arsenidli galliy va h.k.
- uchinchi element –001 dan 999 gacha sonlar ishlab chiqarish nomeri
- to‗rtinchi element – harf, yarim o‗tkazgich fotoasboblar podgruppasini 
belgilaydi; u-Unipolyar fotorezistor, B – bipolyar fotorezistorlar, L – kuchkili 
fotodiodlar. Svsvlvn, FDGZ-001K – fotodiod, germaniyli, legirlangan 
oltingugurtli, ishlab chiqarilgan nomeri 001.