Avtomatlashtirsh va boshqaruv

3-rasm. Tranzistorli optoparalar 
4-rasm. Yerga ishlov berish agregatini avtomatik boshqarish tizimida 
o‘simliklar qatorini fotodatchik yordamida nazorat qilish sxemasi: 1,2-yorug‘lik 
manbai, 3,4-fotoqarshilik, 5,6-kuchaytirgichlar, 7,8-ijro mexanizmlari. 
Optoelektronik datchiklar qishloq va suv xo‗jaligida va sanoatda keng 
qo‗llanilib kelinmoqda. 4-rasmda yerga ishlov berish agregatini avtomatik 
bajarishda o‗simliklar qatorini nazorat qilish fatodatchikning sxemasi keltirilgan.

---

 Ushbu datchik ishlov berish agregatining ikki tomonidan joylashtiriladi va 
ular yoruglik manbasidan (1, 2), fatoqarshilikdan (3, 4), kuchaytirgichdan (5, 6), va 
ijro mexanizmidan (7, 8) tashkil topgan. Qurilmaning ishlash prinsipi quyidagicha: 
agregatning chetga chiqishi sodir bo‗lsa, yorug‗lik manbasi bilan (1 yoki 2) 
fatoqarshilik (3 yoki 4) oralig‗ini o‗simlik to‗sib qoladi va bunda yorug‗lik nuri 
fotorezistorga tushmay qoladi. Natijada kuchaytirgich chiqishida (5yoki6) signal 
xolati o‗zgaradi va ijro mexanizmini (7 yoki 8) ishlab ketishga sabab bo‗ladi, yani 
ishlov berish agregati avtomatik ravishda xarakat qilishini tashkil etadi.
Bugungi kunda fotodatchiklar dalalardagi xashoratlar xarakatini va sonini 
aniqlashda, metroda xarakatlarni nazorat qilishda, ko‗cha yorugligini boshqarish 
kabi jarayonlarda qo‗llanilib kelinmoqda. 

---

Nazorat savollari: 
1. Optoparalarning asosiy turlari? 
2. Optoparalarning asosiy afzalliklari va kamchiliklarini keltiring. 
3. Diodli optoparalarning asosiy parametrlari va xususiyatlari qanday? 
4. Optoparalarni qo'llash sohalarini belgilang. 

---