Avtomobil transporti muxandisligi

5.2 Tasodifiy miqdorlarning taqsimlanishi
Muhandislik topshiriqlarini yechishda, masalan, transport vositalari detallari,
uzellari va agregatlarini almashtirishga bo‘lgan talabni aniqlashda yoki ehtiyot
qismlar ishlab chiqarishni rejalashtirishda buyumlarning o‘rtacha ishlash muddatini
(resursini) va ushbu o‘rtacha miqdor atrofida ayrim resurslarning qanday
guruhlanishini bilish zarur. Shu sababli tasodifiy miqdorlarning taqsimlanish
qonunlarini bilish katta ahamiyatga ega.
Tasodifiy miqdorlarning taqsimlanishi qonuni deb tasodifiy miqdorlar L va
unga tegishli har qanday taqsimlanish zichligi
f(L)
, buzilish ehtimolligi
F(L)
,
buzilmasdan ishlash ehtimolligi
R(L)
larining o‘zaro munosabati tushiniladi.
Keltirilgan har bir bog‘lanish taqsimlanish qonunini aniqlaydi. Taqsimlanish qonuni,
bu tasodifiy miqdorlar (L)ning nisbiy buzilishlar ulushi (r) bilan o‘zaro bog‘liqligidir.
0
N
m
p
=
;
(5.1)
bu yerda:
p
 – nisbiy buzilishlar ulushi;

---

30
m – oraliqdagi buzilishlar soni;
0
N
– Nazorat ostidagi buyumlar soni.
Tasofidiy miqdorlarning taqsimlanish qonunlari buzilishlarning kelib chiqish
sabablariga bog‘liq.
5.3 Tasodifiy miqdorlarning taqsimlanish xarakteristikalari
Agar texnik holat parametrining chegaraviy qiymati (Y
Ch
) belgilab qo‘yilsa, u
holda buyumlarning ishlash muddatlari (resursi) bir-biridan farq qiladi, ya’ni
buzilishgacha ishlash muddati tasodifiy miqdor hisoblanib, variatsiya(yoyilma)ga ega
bo‘ladi (5.1-rasm).
Tasodifiy miqdorlarning xarakteristikalarini aniqlash uchun dastlabki ma’lumotlar
kerak bo‘ladi. Dastlabki ma’lumotlarga–buyumning ishonchliligini aniqlash uchun
o‘tkazilgan nazorat natijalari yoki ma’lum davr bo‘yicha to‘plangan hisobatlardan
olingan ko‘rsatkichlar (masalan, 1, 2, 3 buyumlarning buzilishgacha ishlagan muddati
R1
L
,
R2
L
,
R3
L
,… yonilg‘i sarfi, texnik xizmat ko‘rsatish hamda joriy ta’mirlash uchun
ketgan mehnat sarfi va boshqalar) kiradi.
Sinov natijalariga ishlov berish oraliqlar bo‘yicha olib borilsa, u holda
quyidagilarni aniqlash zarur:
– tasodifiy miqdorlarning ko‘lami:
min
max
L
L
Z
-
=
(5.2)
bu yerda:
(
)
min
L
-tasodifiy miqdorlarning minimal qiymati, ming km;
(
)
max
L
- tasodifiy
miqdorlarning maksimal qiymati, ming km.
– sinov natijasida aniqlangan tasodifiy miqdorlarning taxminiy oraliqqa
tushishini aniqlashda oraliqlar soni quyidagi formula orqali aniqlanadi:
( )
0
lg
3
,
3
1
N
K
+
=
(5.3)
Oraliqlar soni butun bo‘lishi kerak, shuning uchun hosil bo‘lgan son katta
tomonga yaxlitlanadi (ayrim vaqtlarda oraliqlar sonini 8 dan 12 gacha olish mumkin).