Avtomobil transporti muxandisligi

Mavzu-5. Buzilishlarning taqsimlanish qonunlari -2soat
Reja:
5.1 Tasodifiy miqdorlar (sonlar), hodisalar.
5.2 Tasodifiy miqdorlarning taqsimlanishi.
5.3 Tasodifiy miqdorlarning taqsimlanishi, xarakteristikalari.
5.4 Buzilishlarning taqsimlanish qonunlari.
5.4.1 Normal taqsimlanish qonuni.
5.4.2 Veybull-Gnedenko taqsimlanish qonuni.
5.4.3 Logarifmik-normal taqsimlanish qonuni.
5.4.4 Eksponensial taqsimlanish qonuni.
Tayanch iboralar: variatsiya qatori; variatsiya koeffitsienti; Veybull-Gnedenko
taqsimlanish qonuni; dispersiya; Logarifmik-normal taqsimlanish qonuni; nisbiy
buzilishlar ulushi; Normal taqsimlanish qonuni; qaytalanishi (chastota); taqsimlanish
qonuni; tasodifiy miqdorlar (sonlar); tasodifiy miqdorlarning ko‘lami; hodisalar;
o‘rtacha arifmetik miqdor; o‘rtacha kvadratik og‘ish; Eksponensial taqsimlanish
qonuni; ehtimoliy jarayonlar;
5.1 Тasodifiy miqdorlar (sonlar), xodisalar
Tasodifiy miqdorlar ikkita toifaga bo`linishi mumkin: diskret va uzluksiz
tasodifiy o`zgaruvchi miqdorlar [6]. Diskret tasodifiy miqdorlar deb, mumkin
bo`lgan qiymatlari ayrim ajralgan sonlardan (bu mumkin bo`lgan qiymatlar chekli
yoki cheksiz bo`lishi mumkin) iborat miqdorga aytiladi. Mumkin bo`lgan diskret
tasodifiy miqdorlar cheklangan va cheklanmagan bo`lishi mumkin. Diskret tasodifiy
miqdorlarga misollar: spidometrning yoki ma’lum bir vaqtning ichida haroratni
o`lchangan qiymati.
Uzluksiz tasodifiy miqdor deb, sinov natijasida ma’lum qiymatlar oralig`idan
barcha qiymatlarni olishiga ataladi. Mumkin bo`lgan uzluksiz tasodifiy miqdor soni
cheksiz. Uzluksiz tasodifiy miqdorga misol: ma’lum bir vaqt oralig`ida har qanday
transport turining tezligini yoki haroratini aniq vaqt oralig`ida o`lchash.
Tabiat va texnikada sodir bo‘layotgan jarayonlarni ikki katta guruhga bo‘lish
mumkin[4]:

---

29
1. Funksional bog‘lanish bilan aniqlanadigan jarayonlar;
2. Tasodifiy yoki ehtimoliy jarayonlar.