Аvtоmоbil trаnspоrti vа trаnspоrt tizimlаri ekspluаtаtsiyasi” fаkultеti “аvtоmоbil trаnspоrti ekspluаtаtsiyasi” kаfеdrаsi «Tаsdiqlаymаn»

Mа’ruzа rеjаsi

1. 
   Prеsslаsh-rеаktоplаstlаrni qаytа ishlаshning yanа bir аsоsiy usulidir.
   
2. 
   Bоsim оstidа quyish-tеrmоplаstlаrni qаytа ishlаsh usuli.
   
3. 
   Ekstruziya-аvtоmоbil bеzаk qismlаri (intеrеrlаr) uchun vаrаqаlаr оlish usuli.
   
4. 
   Plastmassalarni avtomobil konstruksiyasida qo’llash kelajagi.
   

Tаyanch ibоrаlаrya
Prеsslаsh, usul, bоsim оstidа quyish, ekstruziya, to’zitish, tеrmоfоrmа.


FОYDАLАNILGАN АDАBIYOTLАR


Аsоsiy аdаbiyotlаr:

1. 
   А.А. Gurееv, R.YA. Ivаnоvа, N.V. Щеgоlеv Аvtоmоbilniе ekspluаtаtsiоn­
   niе mаtеriаli. M: Trаnspоrt, 1986, 246 s.
   
2. 
   L.S.Vаsilеvа Аvtоmоbilniе ekspluаtаtsiоnniе mаtеriаli. M: Trаns­
   pоrt, 1986,252 s.
   

Qo’shimchа аdаbiyotlаr:

3. 
   О.I. Mаnusаdjаnts, F.V. Smаl Аvtоmоbilniе ekspluаtаtsiоnniе mаtе­
   riаli. M: Trаnspоrt, 1989, 215 s.
   
4. 
   Хimiki - аvtоlyubitеlyam pоd rеdаktsiеy prоf. А.YA. Mаlkinа. L: Хimiya,
   153 str.
   

Avtomobil detallarini plastmassalardan tayyorlashda presslash, bosim ostida quyish, ekstruziya, vakuum ostida qoliplash va boshqa usullar qo’llanadi. Ta’mirlash ishlarida poliefir materiallarni to’zitib purkash, yelimlash, payvandlash usullari ham qo’llanadi.

PLASTMASSALARNI QAYTA ISHLASH USULLARI
1-ilоvа
PRESSLASH – reaktoplastlarni qayta ishlashning asosiy usullaridan biridir. Bu usulda qovushqoq – oquvchan holatgacha qizdirilgan press-material qolip (press-forma)ning matritsasi va puansani oralig’idagi bo’shliqqa bosim bilan beriladi. Qolip to’lgandan keyin ham bosim qisqa muddat, suyuq material qotib, detal uzil-kesil shakllanguncha ushlab turiladi. Natijada bikir, erimaydigan, suyuqlanmaydigan buyum hosil bo’ladi. Press-kukun, voloknit steklovoloknit kabi hamma fenolli plastiklar, shuningdek, yarimmahsulotlar (tekstolitlar, getinakslar) presslab qayta ishlanadi. Prepreglar shunday ishlanadi. Termoplastlardan yirik buyumlar tayyorlash ham presslab bajariladi.
2-ilоvа
NAZORAT BOSIB TURING bosim ostida quyish usuli termoplastlar uchun ham qo’llanadi. Bunda material quyish mashinasining tsilindrida qovushqoq-oquvchan holatgacha qizdiriladi va oldindan yopib, sovutib qo’yilgan injeksiyali qolipga katta bosim bilan beriladi; buyum shakllanadi, keyin soviydi. Bu usul bilan yirik o’lchamli detallar (radiator panjarasi, asboblar paneli, bamperlar va boshqalar).
3-ilоvа
EKSTRUZIYA – materialni ma’lum yuzali teshikdan ezib chiqarish usuli bo’lib, quyidagicha kechadi: kukun yoki granula material uskuna bunkeriga to’latiladi, undan shnek yordamida ekstruder kallagiga uzluksiz yetkazib turiladi, uzatilayotgan material ma’lum haroratgacha qizdiriladi. Kalakka yetib borgan material bosim yordamida kalibrlangan teshik (tuynuk)dan o’tib, uning shaklini olib, tashqariga chiqadi. Shu usul bilan ABC-plastiklardan listlar va plyonkalar ham tayyorlanadi. Ularni vakuumli qoliplash usuli bilan avtomobil salonining ichki detallari, bezak profillari, turli PVX naychalar tayyorlanadi.
ISHLAB CHIQARISH - to’zitish usuli metal yuzalarini korroziyadan saqlash, antifriksion qoplamalar hosil q ilish, ishqalangan yuzalarni qoplab, dastlabki o’lchamlarni tiklash uchun qo’llanadi. To’zitib qoplash jarayoni quyidagicha kechadi: oldindan qizdirib qo’yilgan buyum yuzasiga polimer kukuni sepiladi; kukun o’sha zaxoti erib, qoplama hosil qiladi. Agar buyum yupqa bo’lib, qizdirilganda olgan issiqlash qoplama hosil qilish uchun yetmasa, jarayon pech ichida oxiriga yetkaziladi. Agar kukunga va buyumga ishorasi har xil elektr zaryadlari berilsa, tok kuchi ta’sirida kukun taqsimlanadi va buyum yuzasida tutib qoladi. Avval, kukun yog’diriladi, keyin u eriydi.
4-ilоvа