Avtomobilga tahsir etuvchi kuchlar balansi va uning grafigi

Avtomobilga tahsir etuvchi kuchlar quvvatining balansi va grafigi.
Avtomobilning dinamik xususiyatlarini analiz qilish va uning ko’rsatkichlarini aniqlash uchun yetakchi g’ildirakka berilgan tortish quvvati harakatlanishga qarshiliklarni yengish uchun zarur bo’lgan quvvat bilan taqqoslanadi. Kuchlar balansi tenglamasiga o’xshash quvvatlar balansi tenglamasi quyidagicha yoziladi:
NK = Ni+Nf+ Nja+Nw
yoki
Nd=Nk/ST = Ni/ST+Nf/ST+Nja/ST+Nw/ST (33)
Tenglamani yoyib yozamiz.
N_k= G_a v_a sin α/270 + G_a v_a f cos α/270 + W v_a³/3500 + G_a v_ab_vrj_a/270 g

1. 
   avtomobilg’ biror uzatmada harakatda
   
2. 
   avtomobilg’ turli uzatmada harakatda.
   

Avvval (2) tenglamaning grafik yechimiin avtomobil biror uzatmada harakatlanayotgan xol uchun ko’rib chiqamiz. N_d - V_a koordinatalar sistemasida dvigatelning effektiv quvvatiing N_d grafigini ko’ramiz.( 13 -rasm).

rasm. Avtomobilning quvvatlar balansi grafigi.
Agar N_D ning qiymatidan transmissiyadagi qarshilikni yengishga sarflangan quvvat N_TR ning qiymatini olib tashlansa, yetakchi g’ildirakdagi quvvat N_k kelib chiqadi. N_TR ning qiymati tajriba yo’li bilan aniqlanadi yoki formula orqali xisoblanadi. Grafikning pastki qismida N_w = f (v_a) va N = f (V_a) chiziqlar ko’rsatiladi. N = f (V_a) ning grafigini chizishda f const deb faraz qilinadi. Sarflanmagan quvvat N_C = N_k-N_w xisoblanib, u yo’l qarshiligini yengishva avtomobilga tezlanish berish uchun sarflanadi. N va N_C grafigining chiziqlari kesishgan A nuqtada avtomobilg’ maksimal tezlikka erishadi. N ning qiymati oshirib borilsa N_Cga o’rinma bo’lgan B nuqtani topish mumkin. Bu no’qatada avtomobilg’ kritik v_akr tezlikka erishadi. Bundan tashkari, grafik yordamida har bir qarshilikni yengish uchun sarflangan quvvatni aniqlash mumkin. Quvvatlar balansining grafigi hamma uzatmalar uchun kurilsa, uzatmalar soniga karab chiziqlar kupayadi. (13-rasm). Bu rasmdan ko’rinib turibdiki, avtomobilg’ bir xil yo’ldan har xil uzatmada harakatlanganda dvigatelg’ quvvatining ishlatilish rejimi har xil bo’ladi va u dvigatelg’ quvvatidan foydalanish darajasi I bilan aniqlanadi.
Dvigatelg’ quvvatidan foydalanish darajasi deb, dvigatelning avtomobil tekis harakat qilishi uchun zarur bo’lgan quvvatning drosselg’-zaslonka tula ochik paytidagi quvvatiga bo’lgan nisbatiga aytiladi:
I=Nψ+N_w+N_tr/N_g 100%
I ning qiymati yo’lning xolatiga, avtomobilning tezligiga, tranmissiyaning uzatish soniga bog’liq. Yo’lning jami qarshilik koeffitsenti va avtomobilning tezligi qancha kichik hamda i_tr qancha katta bo’lsa, dvigatelg’ quvvatidan foydalanish darajasi shunchalik kichik bo’ladi. Masalan avtomobilg’ v_a1 tezlik bilan III uzatmada harakatlansa, I ning qiymati xuddi shu tezlik bilan avtomobilg’ II uzatmada harakatlangandagi dvigatelg’ quvvatidan foydalanish darajasi yuqori bo’ladi. CHunki III uzatmada bir xil qarshiliklarni yengish uchun sarflangan quvvatning mikdori II uzatmadagidan kam bo’ladi.