Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

Транспорт воситасининг қатнов масоф аси ва ундан ф ой ­
даланиш. Т р а н с п о р т в о с и т а с и н и н г қ а т н о в м ас о ф а си д ей и л- 
ган д а, у н и н г км л а р д а ў л ч ан у в ч и б о с и б ўтган йўли т у ш у ­
ни лад и . А в т о м о б и л н и н г иш м арш рутид аги ҳаракати о р т и ш - 
т у ш и р и ш (п а с с а ж и р к и т р а н с п о р т в о с и т а с и га ч и к и ш ва ту- 
ш и ш ) ж о й л ар и ў ртаси даги ай р и м қ а т н о в л а р д а н ҳам да ав т о ­
м о б и л н и н г А Т С ва и ш л а ш м а р ш р у т и о р а с и д а ҳ а р а к а т и д а н
и б о р ат бўлади.

---

Ю к ав т о м о б и л л а р и и ш и н и т а ш к и л қ и л и ш д а у л ар б арч а 
ҳ ар ак ат д ав р л ар и д а ю к т а ш и ш б и л а н б ан д б ў лад и ёк и \a p a -
к ат в а қ т и н и н г б и р қ и с м и н и ю к о л и ш г а б о р и ш уч ун с а р ф - 
л а й д и . Ш у н га к ў р а, қ а т н о в л а р у н у м л и ва у н у м с и з б ў л и б , 
т р ан сп о р т воситалари б оси б ўтган й ў л и н и н г б и р қи см и унум ­
л и (и ш б а ж а р и ш б и л а н б а н д ) ва и к к и н ч и қ и с м и у н у м с и з, 
я ъ н и бўш қ ат н о в д ан и б о р ат б ўлад и. А в то м о б и л л ар д а т а ш и - 
л аётган ю к ҳ а ж м и м и к д о р и д а н қ атъ и н а за р ю к ли қатн о в л ар
унум ли ҳи со б л ан ад и .
Ю к а в т о м о б и л л а р и н и н г у н у м с и з қ а т н о в м а с о ф а с и , ўз 
н а в б а т и д а , б о ш л а н ғ и ч ва иш н и ҳ о я с и д а г и А Т С ва иш
м а р ш р у т и ў р таси д аги н о л и н ч и қ а т н о в д а н ҳ ам д а иш м а р ш ­
рути и ч и д аги бўш қ а т н о в л а р д а н и б о р а т б ўлад и .
Н о л и н ч и қ а т н о в (10) д е й и л г а н д а , А Т С д а н то б и р и н ч и
ю к о р т и ш ж о й и га ч а ва ю к т а ш и ш и ш и н и ҳ о яс и д а сўн гги
т у ш и р и л ган ж о й д а н А Т С гача қ а т н о в м а с о ф а с и т у ш у н и ­
л ади . А й н и т р а н с п о р т ж а р а ё н и б и л а н б о ғ л и қ б ў л м а г а н б ар ­
ча қ а т н о в м а с о ф а л а р и (м а с а л а н , иш м а р ш р у т и д а н т а ш қ а - 
рид аги ё н и л ғ и -м о й қу й и ш ж о й и гач а қ а т н о в , йўлда б узи ли б
қ о л га н а в т о м о б и л н и ту зати ш га б о р и б -к е л и ш қ а т н о в и , ҳ ай - 
д о в ч и л а р а л м а ш т и р и ш учун А Т С га б о р и б -к е л и ш қ а тн о в и
к а б и л а р , я ъ н и иш м ар ш р у т и д ан т а ш қ а р и г а ч и қ у в ч и б арч а 
қатн овлар) н о л и н ч и қатн о вл ар ҳисоб ланади .
Бўш қатн о в (lfiki) д ей и л ган д а ав т о м о б и л н и н г ю к д ан б ўш а- 
ти л ган д ан к е й и н ги ю к о р ти ш ж о й и га ч а қат н о в и т у ш у н и л а­
д и .Т а ш и ш т р а н с п о р т ж а р а ё н и н и н г а ж р а л м а с қ и с м и н и
ҳисобга о л и б , м арш рутд аги бўш қ а т н о в н и ш артли р ав и ш д а 
н азар и й ж и ҳатд ан унум ли қат н о в д еса ҳам бўлади.
А гар т р а н с п о р т ж а р а ё н и н и б а ж а р и ш б и л а н б о ғ л и қ
қ а т н о в н и 1м, н о л и н ч и қ а т н о в н и э с а 10 д е б б е л г и л а с а к , а в ­
т о м о б и л н и н г у м у м и й қ а т н о в и (1ум) н и қ у й и д а ги ч а и ф о д а ­
л а ш м у м к и н :
1У»= 'н + V к м :
1м = 1ЮК+ 1бқл и г и ҳ и с о б га о л и н с а ,
L = U + 'бк + 'о. к м б ў лад и .
Б и р гуруҳ а в т о м о б и л л а р ва а в т о м о б и л л а р с а р о й и н и н г
т р а н с п о р т ж а р а ё н и н и б а ж а р и ш учун у м у м и й қ а т н о в м а ­
с о ф а с и қ у й и д а ги га т е н г бўлад и :

---

Т р а н с п о р т в о с и т а с и н и н г қ а т н о в м а со ф ал ар и д ан ф о й д а ­
л а н и ш д ар а ж а с и н и б ел ги л о вч и к о э ф ф и ц и е н т /? ун ум ли қ ат- 
нов м асоф алари н и ум ум ий м асоф ага нисбати сиф ати да а н и қ - 
ланади.
Б и р а в т о м о б и л н и н г б и р ю к л и қ а т н о в и учун: 
p = u L =
U ___
■ум
Б и р а в т о м о б и л н и н г см ен а ёк и б и р сутка д аво м и д аги си :
А в т о м о б и л л а р с а р о й и н и н г б и р к у н л и к и ш и д а в о м и ­
д а г и с и
3