Avtotransport vositalari servisi asoslari

Avtomobil va ehtiyot qism ishlab chitsaruvchilar tomonidan tayyorlanadigan asl ehtiyot qismlar
(ko’zov, transmiissiya detallari va boshqalar) ishlab chiqarishni butlashdan tashqari, ekspluatatsiyadagi
avtomobillarni ta’minlash uchun xam yuboriladi.
Mustatsil pudratchi ta’minlovchilarga butlovchi sifatida ishlatiladigan detal va tarmoqlarni ishlab
chiqaruvchi ixtisoslashgan firma (pudratchi zavod)lar kiradi. Masalan Respublikamiz xududida ish olib
borayotgan yetakchi kushma korxonalar: “O’z-Koram Ko” oldingi va orka bamperlarni hamda priborlar
panelini, “O’zEksayd” (akkumulyator batareyalarini), “Avtooyna” (avtomobil oynalarini) va boshqalar.
Ular o’z buyumlarini ishlab chiqarishga yetkazib beradilar hamda tizim omborlari va xar xil turdagi
dukonlar orkali sotadilar.
1-rasm. Respublikamizdagi avtoservis korxonalarini ehtiyot qismlar bilan ta’minlash tizimining
tarkibiy to’zilmasi

---

Avtomobil ishlab chitstsan zavodlar ortsali agregatlarni ta’mirlash. Yirik avtomobil ishlab
chiqaruvchi firmalar xozirgi vaqtda yeyilgan detallarni o’z kuchlari bilan sifatli tiklamokdalar. Ular
tomonidan dvigatel va boshqa agregatlar, buyumlar ta’mirlanadi va ehtiyot qism sifatida,
ekspluatatsiya jarayonida ishlatiladi.
Tatslid tsiluvchi (imitator)lar - fakat sotish uchun ehtiyot qismlarni ishlab chiqaruvchi kup guruxli,
yetarli rakobatchi imitator-korxonalardir. Bunday korxonalarda kupincha kam nomli detallar
nomenklaturasi ishlab chiqariladi, ularning sifati va standartlarga mosligi kafolatlanmaydi hamda narxi
asliyatga nisbatan past buladi.
Korxonalarning ombor xujaliklari
ASK texnologik jarayonini boshqarishda ombor xo`jaliklari asosiy bo`g’in bo’lib xizmat qiladi.
Omborlar-bu ishlab chiqaruvchidan olib kelinadigan rezerv material resurslarni qabul qilish,
saralash, joylashtirish, saqlash hamda ular zaxirasini boshqarish va ishlatish uchun tayyorlash,
iste’molchilarga topshirishga xizmat kiluvchi bino, inshoot, jixoz va xar xil kurilmalar majmuasidir.
Avtomobil va ehtiyot qismlarni ishlab chiqaruvchi zavod (firma)lardan to ASK yetkazib berish
asosan uch boskichli omborlar majmuasidan iborat: markaziy, xududiy va dilerlik omborlari. Firmaning
avtomobillari geografik xududlar buyicha keng tarkalgan sharoitlarda, turt boskichli omborlar tizimidan
foydalanadi: bunda markaziy ombordan keyingi boskichda mintakaviy(zona) omborlar bo’lib, ular
xududiy omborlar guruxiga xizmat ko’rsatadi.
Markaziy ombor- moddiy-texnik ta’minot tizimining asosiy tarkibiy qismidir. Bu omborda
firmaning o’zida va chet davlatlarda ekspluatatsiya kilinayotgan avtomobillar parkiga kerakli ehtiyot
qismlarning 80%ga yakin nomenklaturasi (ya’ni 50-70 ming nomdagi detallar) saqlanadi. Saqlanadigan
ehtiyot qismlar nomenklaturasi, ularning hajmi va olib kelish davriyliklari reja asosida olib boriladi. Reja
ehtiyot qismlarning oldingi yilgi sarfiga va avtomobillar parki tarkibiga asoslanib to’ziladi. Bu omborga
ehtiyot qismlarning asl nusxalari avtomobil ishlab chiqaruchi va pudratchi hamda firma tarkibidagi
agregat va detallarni ta’mirlovchi zavodlardan yetkaziladi. Har bir detal nomi buyicha mukobil zaxira
hajmi yillik talabning 30...35% darajasida saqlab turiladi.
Markaziy omborning bir nechta bulimlari bo’lib, ular mintaka (region)lar buyicha avtomobil
parkini xisobga olish, buyurtmalarni ruyxatlash, sotilayotgan, zaxiradagi va keltirilayotgan detallarni
nazoratlash, mexnat sarfini xisobga olish, buxgalteriya xisobi kabi ishlarni bajaradilar.