Avtotransport vositalarida

1.4.3. Yo‘nalishlarda tezliklarni xronometraj
usulida me’yorlash
Bu usul eng sodda bo‘lgani uchun yo‘nalishlarda tezliklarni
me’yorlashda keng qo‘llanilib kelyapti.
Tezliklarni me’yorlash uchun quyidagi ishlar amalga
oshiriladi.
Birinchi galda xronometraj natijalarini qayd etish uchun
maxsus varaqa tayyorlanadi. Varaqaning shakli ixtiyoriy bo‘lib,
kuzatishlar qanday maqsadlar uchun o‘tkazilishiga bog‘liq
bo‘ladi:
— faqat avtomobillarning texnik tezliklarini aniqlash
uchun;
— texnik va aloqa tezliklarini aniqlash uchun;
— texnik, aloqa va tasarruf tezliklarini aniqlash uchun;
— tezliklardan tashqari yo‘lovchilar oqimini o‘rganish
uchun (bu maqsad uchun kuzatuvchilar soni avtobusning
eshiklari soniga teng qilib olinadi). Faqat tezliklarni me’yor-
lash uchun tuzilgan kuzatuv varaqasi 9-jadvalda ko‘rsa-
tilagan.

---

48
9-jadval
Tezliklarni xronometraj qilish varaqasi
yo‘nalish
avtobus rusumi
kuzatuv sanasi
hafta kuni
kuzatuv
vaqti
yo‘l qoplamasining holati
(quruq, ho‘l, toyg‘oq)
ko‘rinuvchanlik yetarli,
yetarli emas
kuzatuvchining F.I.SH.
Jadvaldagi ma’lumotlar yordamida yo‘nalish uzunligi
bo‘yicha tezliklar quyidagicha aniqlanadi:
1. Texnik tezlik:

 
y
t
õ
ob
,
l
V
t
t
km/s;
K/k
raqami
Be
k
at
r
aqa
m
i
Be
k
at
lar
o
ras
id
agi
ma
so
fa
Qo
‘z
g‘
al
is
h
Vaqt, soat-daq.
Ye
ti
b
ke
li
sh
Ha
ra
k
at
Ora
liq
bek
at
d
a
to
‘x
ta
sh
Ora
liq
bek
at
d
a
to
‘x
ta
sh
Za
ru
ra
ts
iz
to
‘x
ta
sh
Tex
n
ik
Ta
sa
rruf
Al
oq
a
To‘g‘ri
yo
‘n
al
is
hd
a
Tes
k
ari
yo
‘n
al
is
hd
a
Tezlik, km/
soat
Qatnov
vaqti
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
1
1
2
2
3
3
.
.
Jami
l
y
t
q
t
ob
t
ox.b
t
z
V
t
V
a
V
tas
t
qt
T
q.or

---

49
2. Aloqa tezligi:

 
y
t
õ
ob
,
l
V
t
t
, km/soat;
3. Tasarruf tezligi: 




y
t
har
ob
oxb
l
V
t
t
t
, km/soat.
Avtobuslarning harakat jadvalini tuzish uchun o‘lchovlar
bir necha marta qaytariladi va ularning o‘rtacha arifmetik
qiymatlari amaliyot uchun yetarli deb hisoblanadi.
Amalda oraliq bekatlar orasidagi masofalar, ulardagi
mavjud yo‘l sharoitlari bir-biridan farq qiladi va vaqt davomida
o‘zgarib turadi. Shuning uchun butun yo‘nalish uzunligi
bo‘yicha tezliklarni me’yorlash harakat xavfsizligi nuqtayi
nazaridan yetarli bo‘lmaydi. Haydovchilarga yo‘nalishlarda
xavfsiz harakatni ta’minlash bo‘yicha yo‘riqnomalar beri-
layotganida yo‘nalishdagi yo‘l sharoitlari, xavfli uchastkalar,
harakatning qanday tashkil etilganligi haqida axborot berish
bilan birga har bir bekat orasida qanday va qaysi tezliklarda
harakatlanish zarurligi ham uqtirilishi kerak. Buning uchun
har bir oraliq bekatlar orasidagi o‘rtacha texnik tezliklar
hisoblab chiqilgan va me’yorlangan bo‘lishi kerak. Tasarruf va
harakat xavfsizligi xizmati bo‘limlari butun yo‘nalish uzunligi
bo‘yicha tezliklarning (xavfsiz tezliklarning) me’yoriy qiymat-
larining chiziqli grafiklarini ishlab chiqishlari va har bir hay-
dovchiga yetkazishlari zarur.