Axborot kommunikatsion texnologiyalar

Shifrlangan matnni ochish: 
• Kalit so‘z harflarini alfavit tartibida almashtiring; 
• Shifrlangan matnni 2-satrdan boshlab gorizontal tarzda har katakka 1 ta 
harfdan yozib to‘ldirib chiqing; 
• Kalit so‘z to‘g‘ri yozib olinadi; 
• Kalit so‘z harflari turgan ustundagi harflarni ham mos ravishda 
o‘zgartiring; 
• Hosil bo‘lgan jadval kataklaridagi matnni gorizontal tarzda yozib chiqing. 
Misol. Quyidagi matn berilgan bo‘lsin: SKANER AXBOROT KIRITISH 
QURILMASI. Kalit so‘z sifatida HARBIY so‘zini olamiz.  
h 
a 
r 
b 
i 
y 
s 
k 
a 
n 
e 
r 
a 
x 
b 
o 
r 
o 
t 
k 
i 
r 
i 
t 
i 
s 
h 
q 
u 
r 
i 
l 
m 
a 
s 
i 
 
a 
b 
h 
i 
r 
y 
k 
n 
s 
e 
a 
r 
x 
o 
a 
r 
b 
o 
k 
r 
t 
i 
i 
t 
s 
q 
i 
u 
h 
r 
l 
a 
i 
s 
m 
i 
 
Endi shifrlangan matn satr bo’yicha aniqlanadi, ya’ni o‘zimiz uchun 6 tadan 
belgilarni ajratib yozamiz. Natijada quyidagicha shifr tekst hosil bo‘ladi.
KNSEAR XOARBO KRTI IT SQIUHR LAISMI 
Kalit so‘z ikkala tomonda ham bo‘lishi shart. Deshifrlashda teskari amal 
bajariladi. 
2-usul. Kalit sonli jadval almashtirishlar. Bu usulda jadval o‘lchami 
chegaralangan bo‘ladi. Kalit sonlar ikkita bo‘ladi. 1-kalit son ustun bo‘yicha, 2-

---

98 
kalit son satr bo‘yicha va mos ravishda almashtiriladi, kalitlardagi raqamlar 
takrorlanmasligi kerak.