Axborot kommunikatsiya texnologiyalari izohli lug‘ati

1975 

−

  IBM  firmasi  ko‘chma  IBM  15100  kompyuterini  yaratgan.  Bu  portfel  o‘lchamidek, 

"BASIC"kompyuter tili bilan, 16 kilobayt tezkor xotirali, plenka uchun joy ajratilgan va ichiga  

5-dyumli ekran joylashtirilgan minikompyuterdir. 

1976 

−

  Aprel  oyida  Stiven  Voznyak,  Stiven  Djobs  va  Ron  Veyn  Apple  Computer  kompaniyasiga 

asos solganlar. 

−

  Maykl  Shreyer  birinchi  ommabop    Electric  Pencil  (elektron  qalam)  matn  tahrirlovchisini 

yozgan. 

−

  AMD kompaniyasi Inteldan protsessorlar ishlab chiqarish uchun patent sotib olgan. 

−

  Stiv Djobs va Stiv Voznyak o‘zlarining birinchi  Apple I kompyuterlarini taqdim qilganlar. 

1978 

−

  Intel  firmasi  Intel-8086  mikroprotsessorini  ishlab  chiqaraboshlagan.  Protsessor  ikki 

muhandis tomonidan atigi uch haftada yaratilgan. 

−

  Deniyel Briklin dunyoda birinchi elektron jadvallarni –VisiCalc dasturini yaratgan. 

−

  Akademik  Vosil  Qobulovich  Qobulov  tashabbusi  bilan  “Kibernetika”  ilmiy-ishlab  chiqarish 

birlashmasi tashkil topgan. 

1979 

−

  Intel-8088 protsessori yaratilgan. 

−

  IBM o‘zining birinchi lazerli printerini chiqargan. 

−

  Usenet tarmog‘i – munozaralar guruhi dunyo hamjamiyati yaratilgan. 

1980 

−

  SONY korporatsiyasi  3,5" disketani chiqargan. 

−

  IBM  kompaniyasi  hajmi  1  Gb  bo‘lgan  qattiq  disk  yaratgan.  Disk  kichikroq  muzlatgich 

o‘lchamlarida bo‘lib, vazni150 kg va narxi 40 000 dollar edi. 

−

  ARPAnet tarmog‘iga birinchi jiddiy virus hujumi uyushtirilgan. 

1981 

−

  IBM   kompaniyasi IBM PC shaxsiy  kompyuterini chiqargan, u shaxsiy  kompyuter standarti 

bo‘lib qolgan. Bu kompyuter IBM-uyg‘unlashgan kompyuterlar oilasiga asos solgan. 

−

  Microsoft  kompaniyasi  diskli  operatsion  tizim  uchun  Interface  Manager  deb  atalgan  grafik 

qobig‘ ustida ish boshlagan. Bu qobig‘  Windowsni ishlab chiqish uchun asos bo‘lgan. 

1982 

−

  Intel firmasi Intel-286 protsessorini chiqargan.  

−

  PHILIPS kompaniyasi kompyuterlar uchun birinchi CD-ROM chiqargan. 

−

  Vinsent Serf va uning hamkasblari "Internet" atamasini kiritganlar. 

−

  19-sentabr  –  smaylik  (matnli  xabarlarda  his-tuyg‘ularni  uzatish  uchun  ishlatiladigan 

alomatlar) tug‘ilgan kuni, Carnegie Mellon universitetida ilk bor elektron tpxta xabarlarining 

birida ishlatilgan edi. 

1983 

−

  Apple Computer kompaniyasining Lisa kompyuterlari sotilaboshlanishi. 

−

  Nyu-Yorkda Microsoft  Windows tizimini taqdim etgan. 

 

458 

1984 

−

  Apple  Macintoshning  yangi  kompyuteri  taqdim  etilgan.  Bu  kompyuterda  dunyoda  birinchi 

marta grafik operatsion tizim o‘rnatilgan edi. 

−

  Hewlett Packard kompaniyasi o‘zining birinchi purkovchi va lazerli printerlarini yaratgan. 

−

  PHILIPS kompaniyasi birinchi bo‘lib kompyuterlar uchun CD-ROM chiqargan. 

−

  Oktabr oyida dunyoda 4-o‘ringa ega bo‘lgan nodir Toshkent televideniye uzatish stansiyasi 

tajriba foydalanishga topshirilgan. 

1985 

−

  Microsoft Windows 1.0 sotuvga chiqqan. 

−

  Intel firmasi Intel-386™ protsessorini chiqargan. 

1987 

−

  Microsoft  dunyoda  birinchi  bo‘lib  CD-ROMdagi  –  Microsoft  BookShelf  (kitob  javoni) 

qo‘llanmasini sotaboshlagan. 

1988 

−

  Tandy amerika korporatsiyasi qayta yoziladigan CD chiqargan. 

1989 

−

  Intel-486™ protsessori sotuvga chiqqan. 

−

  Internet xostlari soni100,000ga yetgan. 

1990 

−

  Microsoft  Windows 3.0 sotilaboshlagan. 

1991 

−

  Microsoft    IBM  bilan  hamkorlikdagi    OS/2  operatsion  tizimining  3.0  rusumini  yaratish 

ishlarini  to‘xtatib, uning nomini Windows  3.1ga  o‘zgartirgan. IBM  o‘z ishlanmasini  mustaqil 

davom ettirib barcha operatsion tizimlarni OS/2 nomi bilan chiqaraboshlagan. 

−

  Jeneva  Amaliy  fizika  laboratoriyasidan  (CERN)    Tim  Berners-Li  Internet  uchun  –  World 

Wide Web gipermediyali (ko‘ptashuvchili) tizim taqdim qilgan. 

−

  17- mayda birinchi veb-server ishga tushirilgan. 

1992 

−

  Microsoft    ishchi  guruhlar  uchun  tarmoq  imkoniyatlariga  ega  bo‘lgan  Windows  3.11 

operatsion tizimini chiqargan. 

−

  O‘zbekiston Respublikasi Aloqa vazirligi xuzurida Ilmiy-tadqiqot markazi tashkil bo‘lgan. 

−

  Oktabr  oyidan  O‘zbekiston  aholisini  birinchi  marta  dunyoning  hamma  mamlakatlariga 

bevosita  chiqishini  ta’minlagan  shaharlararo  va  xalqaro  yo‘ldosh  aloqa  stansiyasi 

muntazam ishlatila boshlandi. 

1993 

−

  Intel Pentium® protsessori chiqarilgan. 

−

  Macintosh  kompyuterlari  uchun  birinchi  ko‘ptashuvchili,    Bitlz  guruhining  "Qiyin  kunning 

tuni" (A Hard Day’s Night) to‘la filmi bilan, kompakt-disk chiqarilgan. 

−

  Noyabrda Mosaic Communications Corporation kompaniyasi Mosaic 1.0. birinchi brauzerni 

taqdim qilgan. 

−

  Microsoft kompaniyasi Windows NTni taqdim qilgan. 

−

  Sprint kompaniyasi birinchi ATM xizmatini taqdim qilgan. 

1994 

−

  New York Timesga ko‘ra «Internet» Yili. 

−

  Dekabrda Netscape Communications (avvalgi Mosaic Communications Corp.) kompaniyasi 

Netscape Navigator brauzerining birinchi rusumini taqdim qilgan. 

1995 

−

  Avgustda  Microsoft  Windows 95 sotuvini boshlagan. 

−

  Kuzda Intel Pentium® Pro protsessorlarini chiqaraboshlangan. 

−

  Internet tarmog‘ida izlash mashinasi texnologiyasi ishlab chiqilgan. 

−

  Birinchi raqamli videokameralar taqdim etilgan. 

−

  Bill Geyts Microsoft kompaniyasining rivojlanishini asosiy ustuvori deb Internet tarmog‘idan 

foydalanishni belgilagan. 

−

  Sun kompaniyasi Java tilini taqdim qilgan. 

−

  Microsoft kompaniyasi Internet Explorer 2.0. veb-brauzerini taqdim qilgan. 

 

459 

1996 

−

  Internet  trafigini  avval  1995-  yilda  birinchi  marta  sodir  bo‘lgani  kabi,  takroran  ikki  baravar 

o‘sishi kuzatilgan. 

−

  IP-telefoniya sohasidagi birinchi ishlanmalar taqdim etilgan. 

−

  Microsoft kompaniyasi Internet Explorer 3.0. veb-brauzerini taqdim qilgan. 

−

  Rockwell kompaniyasi 56 kbps modemini taqdim qilgan. 

1997 

−

  Intel Pentium® II protsessorlarini chiqaraboshlangan. 

−

  Amazon.com tizimi o‘z ishini boshlagan. 

−

  IP-telefoniya  voqeiylikka  aylanmoqda. Microsoft  kompaniyasi IP-telefoniyaning  asosi bo‘lib 

qolgan TAPI 3.0 ni taqdim qilgan. 

−

  Bozorda ilk bor DVD texnologiyasi taqdim etilgan. 

−

  O‘zbekiston  Respublikasi  Aloqa  vazirligi  O‘zbekiston  pochta  va  telekommunikatsilar 

agentligiga aylantirilgan. 

−

  Ilmiy-tadqiqot markazi Fan-Texnika va Marketing tadqiqotlari markaziga aylantirilgan. 

1998 

−

  Iyunda Windows 98 operatsion tizimi chiqarilgan. 

−

  Intel® Celeron® va Intel® Pentium® II Xeon™ protsessorlarini chiqaraboshlangan. 

−

  Modem aloqasining standarti V.90 56K tasdiqlangan. 

−

  Bozorga birinchi raqamli televizor chiqarilgan. 

−

  Birinchi ko‘chma DVD-pleyer (o‘ynatgich) taqdim etilgan. 

1999 

−

  Intel® Pentium® III va Intel® Pentium® III Xeon™protsessorlarini chiqarish boshlangan. 

−

  Internet tarmog‘iga 30 yil to‘lgan. 

−

  Bozorda ko‘chma MP3- o‘ynatgichlar paydo bo‘lgan. 

2000 

−

  Mingyillik  Xatoligi  (Millennium  Bug)  bilan  bog‘liq  Potensial  kompyuter  falokati  yili.  Albatta 

hech qanday falokat yuz bermagan.  

−

  Fevralda Windows 2000 operatsion tizimi chiqqan. 

−

  Intel® Pentium® 4 protsessorlarini chiqaraboshlangan. 

−

  Sentabrda Windows ME (Millennium Edition) operatsion tizimi taqdim etilgan. 

−

  Bozorda DVD-disklarini yozuv qurilmasi paydo bo‘lgan. 

2001 

−

  New York Timesga ko‘ra «Simsiz aloqa» Yili. 

−

  24 martda MacOS X operatsion tizimi taqdim etilgan. 

−

  Intel® Itanium™protsessorlarini chiqaraboshlangan. 

−

  Oktabrda Windows XP operatsion tizimi taqdim etilgan. 

−

  Bozorda raqamli yo‘ldoshli radio paydo bo‘lgan. 

 

460 

2002 

−

  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  «Kompyuterlashtirishni  yanada  rivojlantirish  va 

axborot-kommunikatsiya    texnologiyalarini  joriy  etish  to‘g‘risida»  2002  yil  30  maydagi  PF-

3080-son  Farmoni  va  uning  ijrosi  yuzasidan  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 

Mahkamasining  «Kompyuterlashtirishni  yanada  rivojlantirish  va  axborot-kommunikatsiya  

texnologiyalarini  joriy  etish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida»  2002  yil  6  iyundagi  200-son  Qarori 

qabul  qilingan.  Ushbu  qaror  bilan  «2002-2010  yillarda  kompyuterlashtirish  va  axborot-

kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish dasturi» tasdiqlangan.  

−

  Kompyuterlashtirishni  va  axborot-kommunikatsiya  texnologiyalarini  rivojlantirish  bo‘yicha 

Muvofiqlashtiruvchi kengash tuzilgan. 

−

  Vazirlar  Mahkamasida  Aloqa  va  axborot-kommunikatsiya  texnologiyalari  masalalari 

bo‘yicha Kompleks tashkil etilgan. 

−

  O‘zbekiston 

pochta 

va 

telekommunikatsiyalar 

agentligi 

O‘zbekiston 

aloqa 

va 

axborotlashtirish agentligiga aylantirilgan. 

−

  Toshkent  aloqa  elektrotexnika  instituti  Toshkent  axborot  texnologiyalari  universitetiga 

aylantirilgan. 

−

  Kompyuter  va  axborot  texnologiyalarini  rivojlantirish  va  joriy  etish  markazi  (UZINFOCOM) 

tashkil bo‘lgan 

−

  May  oyida  Hewlett-Packard  va  Compaq  Computer  kompaniyalari  birlashishgan. 

Kompaniyaning barcha keyingi mahsulotlari Hewlett-Packard logotipi bilan chiqaboshlagan. 

−

  Intel® Xeon™ MP va Intel® Itanium® 2 protsessorlarini chiqaraboshlangan. 

−

  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining  Taraqqiyot  Dasturi  va  O‘zbekiston  Respublikasi 

Hukumati orasidagi qo‘shma «Raqamli Rivojlanish Tashabbusi» Dasturi imzolangan. 

2003 

−

  28  yanvarda  Apple  Power  Macintosh  G4ni  sakkizinchi  rusumini  1.42  Ggs  chastotali, 

BlueTooth va  FireWire 800 texnologiyalari bilan taqdim qilgan.  

−

  31  dekabr Timoti Berners-Liga, World Wide Webni  g‘oyasi  muallifiga  va W3C konsorsiumi 

rahbariga,  World  Wide  Web  global  tarmog‘i  sohasidagi  tamoillarni  ishlab  chiqqani  va  uni 

standartlashtirdagi salohiyatli xizmatlari uchun Britaniya Imperiyasining Ordeni ritsari unvoni 

berilgan. 

−

  Dunyodagi  mobil  telefonlar  soni  (1.47  mlrd.)  oddiy  telefonlar  sonidan  (1.41  mlrd.)  oshib 

ketgan.  

−

  “Axborotlashtirish to‘g‘risida” (yangi tahrir) va “Elektron raqamli imzo to‘g‘risida” O‘zbekiston 

Respublikasi Qonunlari qabul qilindi. 

2004 

−

  “Elektron  xujjat  almashuvi  to‘g‘risida”  va  “Elektron  tijorat  to‘g‘risida”  O‘zbekiston 

Respublikasi Qonunlari qabul qilindi. 

 

 

461 

ILOVA 4 

DOMENLAR TURLARI

 

 

 

Xalqaro domenlarning belgilanishi 

 

Domen  Belgilanishi 

 

Domen 

Belgilanishi 

.com 

Tijoriy tashkilotlar 

 

.pro 

Kasbiy 

.net 

Provayderlar, tarmoq 

tashkilotlari 

 

.name 

Jismoniy shaxslar 

.org 

Notijoriy tashkilotlar 

 

.museum  Muzeylar 

.gov 

Hukumat muassasalari 

 

.aero 

Aviatsiya 

.mil 

Harbiy tashkilotlar 

 

.coop 

Kooperativlar 

.edu 

Ta’lim 

 

.info 

Umumiy axborot 

.biz 

Biznes 

 

.movie 

Filmlarga oid rasmiy saytlar 

 

 

Milliy domenlarning belgilanishi 

 

Domen  Davlat/Hudud 

 

Domen  Davlat/Hudud 

A 

 

 

 

 

.ac 

Asunsyon 

 

.ao 

Angola 

.ad 

Andorra 

 

.aq 

Antarktika 

.ae 

Birlashgan Arab Amirliklari 

 

.ar 

Argentina 

.af 

А

fg’oniston 

 

.as 

Amerikalik Samoa 

.ag 

Antigua va Barbuda 

 

.at 

Avstriya 

.ai 

Angilya 

 

.au 

Avstraliya 

.al 

Albaniya 

 

.aw 

Aruba 

.am 

А

rmaniston 

 

.az 

Azarbayjon 

.an 

Antil Orollari 

 

 

 

B 

 

 

 

 

.ba 

Bosniya va Gertsegovina 

 

.bn 

Bruney 

.bb 

Barbados 

 

.bo 

Boliviya 

.bd 

Bangladesh 

 

.br 

Braziliya 

.be 

Belgiya 

 

.bs 

Bagama Orollari 

.bf 

Burkina-Faso 

 

.bt 

Butan 

.bg  

Bolgariya 

 

.bv 

Bouvet Orollari 

.bh  

Bahrayn 

 

.bw 

Botsvana 

.bi 

Burundi 

 

.by 

Belarus 

.bj 

Benin 

 

.bz 

Beliz 

.bm 

Bermuda Orollari 

 

 

 

C 

 

 

 

 

.ca 

Kanada 

 

.cn 

Xitoy 

.cc 

Kokos Orollari 

 

.co 

Kolumbiya 

 

462 

.cd 

Zair 

 

.cr 

Kosta Rika 

.cf 

Markaziy Afrika Respublikasi 

 

.cs 

Chexoslovakiya (oldingi) 

.cg 

Kongo 

 

.cu 

Kuba 

.ch 

Shveytsariya 

 

.cv 

Kabo-Verde 

.ci 

Kot-d`Ivuar 

 

.cx 

Christmas Orollari 

.ck 

Kuk orollari 

 

.cy 

Kipr 

.cl 

Chili 

 

.cz 

Chexiya Respublikasi 

.cm 

Kamerun 

 

 

 

D 

 

 

 

 

.de 

Germaniya  

 

.dm  

Dominika 

.dj  

Jibuti 

 

.do  

Dominika Respublikasi 

.dk  

Daniya 

 

.dz 

Aljir 

E 

 

 

 

 

.ec 

Ekvador 

 

.er 

Eritreya 

.ee 

Estoniya 

 

.es 

Ispaniya 

.eg 

Misr 

 

.et 

Efiopiya 

.eh 

G’arbiy Saxara 

 

.eu 

Evropa 

F 

 

 

 

 

.fi 

Finlyandiya 

 

.fm 

Mikroneziya 

.fj 

Fiji 

 

.fo 

Farer Orollari 

.fk 

Folklend Orollari 

 

.fr 

Frantsiya 

G 

 

 

 

 

.ga 

Gabon 

 

.gn 

Gvineya 

.gb 

Buyuk Britaniya 

 

.gp 

Gvadelupa 

.gd 

Grenada 

 

.gq 

Ekvatorial Gvineya 

.ge 

Gruziya 

 

.gr 

Gretsiya 

.gf 

Frantsiyalik Gvineya 

 

.gs 

Janubiy Georgiya 

.gg 

Gernsi Oroli 

 

.gt 

Gvatemala 

.gh 

Gana 

 

.gu 

Guam Oroli 

.gi 

Gibraltar 

 

.gw 

Gvineya-Bisay 

.gl 

Grenlandiya 

 

.gy 

Gayana 

.gm 

Gambiya 

 

 

 

H 

 

 

 

 

.hk 

Gonkong 

 

.hr 

Xorvatiya 

.hm 

Heard va McDonald Orollari 

 

.ht 

Gaiti 

.hn 

Gonduras 

 

.hu 

Vengriya 

I 

 

 

 

 

.id 

Indoneziya 

 

.io 

Hind Okeani (Brit.) 

.ie 

Irlandiya 

 

.iq 

Iroq 

.il 

Isroil 

 

.ir 

Eron 

.im 

Men Oroli 

 

.is 

Islandiya 

.in 

Hindiston 

 

.it 

Italiya 

J 

 

 

 

 

.je 

Jersi Oroli 

 

.jo 

Iordaniya 

.jm 

Yamayka 

 

.jp 

Yaponiya 

K 

 

 

 

 

.ke 

Keniya 

 

.kp 

Koreya Xalq Demokratik Resp. 

.kg 

Qirg’iziston 

 

.kr 

Koreya Respublikasi 

.kh 

Kamboja 

 

.kw 

Quvayt 

.ki 

Kiribati 

 

.ky 

Kayman Orollari 

 

463 

.km 

Komor Orollari 

 

.kz 

Qozoq`iston 

.kn 

Sent-Kits va Nevis 

 

 

 

L 

 

 

 

 

.la 

Laos 

 

.ls 

Lesoto 

.lb 

Livan 

 

.lt 

Litva 

.lc 

Sent-Lyusiya 

 

.lu 

Lyuksemburg 

.li 

Lixtenshteyn 

 

.lv 

Latviya 

.lk 

Shri-Lanka 

 

.ly 

Liviya 

.lr 

Liberiya 

 

 

 

M 

 

 

 

 

.ma 

Marokko 

 

.mq 

Martinika 

.mc 

Monako 

 

.mr 

Mavritaniya 

.md 

Moldova Respublikasi 

 

.ms 

Montserrat 

.mg 

Madagaskar 

 

.mt 

Malta 

.mh 

Marshall Orollari 

 

.mu 

Mavrikiy 

.mk 

Makedoniya