Axborot kommunikatsiya texnologiyalari izohli lug‘ati
Download 9.86 Mb. Pdf ko'rish
|
|
CD qisq.: Compact Disc qarang: ixcham disk CDCS qisq.: Continuous Dynamic Channel Selection Kanalni uzluksiz dinamik tanlash. DECT da kanal tanlash usuli.
FDDI arxitekturasini 5 toifadagi o‘rama juftlikda RJ-45 ulash uyalari bilan sof elektrik tarzda
amalga oshirilishi. Optik amalga
oshirilish usuliga qaraganda ancha arzon, ammo segment uzunligi 100 m bilan cheklanadi, mahalliy halqalarda ishlatiladi. Bunda turli ishlab chiqaruvchilarning apparatlari o‘zaro aloqada to‘g‘ri ishlashi amalga oshirishida kafolatlanmaydi. CDE qisq.: Common Desktop Environment CADDIF
341
Stol ustidagi kompyuterlar uchun umumiy muhit.
CDF qisq.: Channel Definition Format Kanalni tavsiflash formati. Axborot kanalini tavsiflash uchun XML tiliga asoslangan format. Axborotni nashr etuvchilardan obunachilarga avtomatik tarzda yetkazishni ta’minlaydi.
Ixcham-diskning fayl tizimi, CDFS fayl tizimi. CDI qisq.: Compact Disk Interactive (xuddi shunday CD-I ham). O‘zaro faol ixcham-disk. Ixcham-diskka yozish formatlaridan biri. CDIF qisq.: Case Data Interchange Format CASE-tizimlar uchun ma’lumotlar bilan almashish formati, CDIF spetsifikatsiyasi. CDM qisq.: 1. Code Division Multiplex – (kanallarni) Kodli ajratish bilan to‘plamli uzatish. 2. Conceptual Data Model – Ma’lumotlarni konseptual modeli. Relyatsion ma’lumotlar bazasini, uning jismoniy amalga oshirilishini hisobga olmaydigan mavhumlashgan modeli.
foydalanish CDPD qisq.: Cellural Digital Packet Data qarang: uyalashgan raqamli paketlashgan ma’lumotlar CDR qisq.: 1. Call Detail Record – Qo‘ng‘iroq haqidagi mukammal yozuv. Telefon uzib-ulagichlari tomonidan saqlanadigan, aloqa operatorlarining billing tizimi hisob qilish uchun ishlatadigan axborot. 2. CorelDraw hujjati fayli.
Yozish imkoniyatli [bir martali] ixcham-disk. Maishiy sharoitlarda maxsus CD-R-yuritmasi yordamida axborot yozish mumkin bo‘lgan ixcham-disk. Diskni bitta maydoniga faqat bir marta yozish mumkin; ammo, qolgan axborot ulushlarini ham maydonning bo‘sh qismiga yozib qo‘yish mumkin, agar ishlatilayotgan CD-R-yuritma va dasturiy ta’minot bunday vazifani quvvatlasa, CD-ROM qisq.: Compact Disk Read-Only Memory «Faqat o‘qish uchun» ixcham-diski. CD-ROM yuritmalar uchun axborot tashuvchisi. Qator formatlarda yozilishi mumkin: – CD-DA - Digital Audio – mumtoz audio disk. Amalda
barcha yuritmalar tomonidan quvvatlanadi. – High Sierra Format - HSF, yoki HSG - High Sierra Group - DOS, UNIX va boshqa operatsion tizimlar muhitidagi ma’lumotlardan erkin
foydalanishning amaldagi standarti. Boshlang‘ich yo‘lkachasi - VTOC - Volume Table Of Contents diskni tashkillashi haqidagi axborotga ega. – ISO 9660 - CD-ROM da axborotlar saqlash uchun birinchi standart (1988 yil), fayl tizimi MS-DOS nikiga o‘xshash, fayllar nomi 8 belgili - nom sxemasiga ega, 3 nom kengaytmasi bor, kataloglarni ichiga joylashtirilishi 8 gacha boradi.
– PhotoCD – Kodak firmasi tomonidan yuqori sifatli tasvirlarni saqlash uchun ishlab chiqilgan. – CD-I - CD Interactive –tovush hamrohligidagi video
yozuv, standart televizorda videoo‘ynatgich bilan qayta eshittirish uchun ishlab chiqarilgan. Ayrim yuritmalar tomonidan quvvatlanmaydi. – CD-ROM XA - eXtended Architecture – kengaytirilgan arxitekturasi, ISO 9660 va High Sierra disklar bilan uyg‘unlashadi. Asl nusxani yaratishda Interleaving – audio-va videoaxborot ma’lumotlarini segmentlarini navbatlashtirish ishlatiladi. Aidio signal ADPCM (Adaptive Differential Pulse Code Modulation) usuli bilan zichlashtiriladi. –Video CD - MPEG formatda yuqori sifatli raqamli video yozuv, dasturiy yoki apparat MPEG-dekoderli kompyuterda qayta eshittirilishi mumkin. C CD-ROM
342
– CD Plus – musiqiy ko‘p tashuvchi disklar, ikki sessiyaga ega – audio (ixtiyoriy standart audioo‘ynatgichda qayta eshittiriladigan) va CD-ROM.
CD-RW qisq.: CD ReWriteable Qayta yoziladigan ixcham-disk. Ko‘p marta (bir diskga 1000 davrgacha yozish) qayta yozish imkoniyatiga ega ixcham-disk. CEE qisq.: Central and East Europe Markaziy va Sharqiy Yevropa. CEO qisq.: Chief Executive Officer Ijrochi direktor. CERN qisq.: Conseil Europeen pour la Recherche Nucleaire Yevropa yadro tadqiqotlari markazi. CERNda WWW texnologiyasi ishlab chiqilgan.
Kompyuter «tez yordam» guruhi. Kompyuter xavfsizligi masalalari bilan shug‘ullanadigan tashkilot. CET qisq.: Central European Time Markaziy-Yevropa vaqti. Vaqt kamari +1:00 GMT.
Moliya direktori. CGA qisq.: Color Graphics Adapter Rangli
grafika moslashtirgichi, CGA moslashtirgichi. IBM PC XTda ishlatilgan edi, mukammalroq EGA va VGA standartlari tomonidan siqib chiqarilgan. CGI qisq.: Common Gateway Interface Umumiy shluz interfeysi. Server jarayonlarini tashqi qo‘llanmalar bilan o‘zaro aloqada ishlashi uchun standart. Jismonan bitta
kompyuterda joylashgan, veb-server va boshqa dasturiy ta’minotlar orasidagi ma’lumotlar almashuvini tavsiflovchi qoidalar yig‘masi bilan belgilanadi. Xususan, HTTP-server tashqi dasturlarni chaqirish uchun CGI ni ishlatishi mumkin. Ular veb-saytning HTML-sahifalarini dinamik tarzda shakllantiradi. CGI standarti bo‘yicha o‘qish/yozishni uddalay oladigan har qanday dastur CGI dasturi bo‘laoladi.
Veb-server tomonidan bajarilayotgan dasturlar saqlanayotgan veb-server katalogi nomi. Odatda bu CGI yoki Perl tilida yozilgan dasturlardir. Ushbu dasturlar yordamida veb-server dinamik veb-sahifalarni shakllantiradi. CHAP qisq.: Challenge Handshake Authentication Protocol Aloqa
o‘rnatilganda so‘rovga ko‘ra muvofiqlash bayonnomasi, CHAP bayonnomasi. Tarmoq qurilmalari orasida aloqa o‘rnatilganda parollar bilan almashish bayonnomasi. Keyingi vaqtlarda kam qo‘llanmoqda.
Telekommunikatsiyalarda foydalanish uchun ITU tomonidan taklif qilingan yuqori pog‘onadagi til. Telefon
va boshqa
kommunikatsiya tarmoqlarida avtomatlashtirilgan majmualarni dasturlash uchun xalqaro standart sifatida qabul qilingan til. Chill haqiqiy vaqt maromida ishlaydigan tizimlar faoliyatini tavsiflaydi. Ci tili ingl.: C language rus.: язык C Yuqori pog‘onadagi dasturlash tili. Bell Labs kompaniyasida Dennis Ritchie tomonidan 1970 yil o‘rtalarida ishlab chiqilgan. Si tilidagi birinchi ahamiyatli dastur UNIX operatsion tizimi bo‘ldi, bundan keyin bir necha yil davomida Si tili UNIX bilan chambarchas bog‘landi. Ammo, hozirga kelib, Si tili UNIX dan mustaqildir. Soddalik, samaradorlik va boshqa operatsion tizimlarga yengil ko‘chirish imkoni bu tilni keng tarqalgan tillardan biriga aylantirdi. Si tilida
zamonaviy yuqori
pog‘onadagi tillarning alomatlari va Assembler tili bilan uyushadigan kompyuterni texnika vositalarini manzillash imkoni muvaffaqiyatli qo‘shilib ketgan. Si tili kasbiy dasturchilarni CD-RW
343
jalb qiladigan qulay sintaksisga ega. Si tili ISO tomonidan standart sifatida tasdiqlangan. Obyektga-yo‘naltirilgan me’moriy tuzilmadan foydalanilishi kengaytirilgan C++ tili paydo bo‘lishiga olib keldi. CICS qisq.: Customer Information Control System Abonent axborot-boshqarish tizimi. IBM ning meynfreymlar uchun dasturiy mahsuloti.
Sinfsiz o‘zaro domenli yo‘naltirish. CIFS qisq.: Common Internet File System Tarmoqlararo umumiy fayl tizimi. CIM qisq.: Computer-Integrated Manufacturing qarang: ishlab chiqarishni kompyuterlashgan avtomatlashtirish CIO qisq.: Chief Information Officer Axborotlashtirish bo‘yicha boshqaruvchi. CISC qisq.: Complex Instuction Set Computer To‘la buyruqlar to‘plamiga ega kompyuter, CISC arxitekturasi. Turli, odatda o‘zgaruvchan uzunlikka ega bo‘lgan mashina buyruqlari (ko‘rsatmalari) to‘plami katta bo‘lgan
hammabop protsessor turi. Cisco Systems korporatsiyasi ingl.: Cisco Systems corporation rus.: корпорация Cisco Systems Tarmoq
jihozlarini yetakchi ishlab chiqaruvchilaridan biri. Cisco
Systems kompaniyasi AQSHda 1984 yilda yaratilgan. Cisconing asosiy
maqsadi telekommunikatsiyalar bozori uchun
tugallangan tarmoq yechimlarini yaratish va tadbiq qilishdir. Kompaniya serverlar, shluzlar, yo‘naltirgichlar, uzib-ulagichlar, ko‘priklar, tarmoqni boshqarish dasturlarini ishlab chiqaradi. CJK qisq.: Chinese, Japanese, Korean Xitoycha, yaponcha, koreyscha. Yozuvi iyerogliflarga asoslangan keng tarqalgan tillar. Odatda, dasturiy mahsulotda CJKni quvvatlash, iyeroglif ishlatiladigan boshqa tillarni ham quvvatlanishini bildiradi
1. Call Level Interface - SQL-so‘rovlarni chaqirish uchun API. SAG guruhi tomonidan API spetsifikatsiyasi SQL-so‘rovlarni chaqirish uchun ishlab chiqilgan.
Ijroning umumtilli muhiti.
Microsoft kompaniyasining NET maslagini ijro etuvchi muhitini belgilanishi.
Rangni
izlash [va
almashtirish] jadvali. Videomoslashtirgichlarda ishlatiladi.
Doimiy chiziqli tezlik. O‘qiydigan kallakni diskning chekkasi bilan markazi orasidagi harakatida uning aylanish tezligi o‘zgarishini anglatadigan ixcham-disklarni yuritmasining tavsifnomasi. Aynan shu yo‘l bilan o‘qish- yozishga o‘zgarmas tezlikka erishiladi.
bayonnomasi CMIS qisq.: Common Management Information Services Umumiy boshqaruvchi axborot xizmati. CMOS qisq.: 1. Complementary Metal-Oxide Semiconductor - Komplementar metall-oksidli yarimo‘tkazgich, KMOP-texnologiya. Elementlarni yuqori
zichlikda joylashtirish va kam energiya talab qilishni ta’minlaydigan mikrosxema yasash texnologiyasi. 2. Shaxsiy kompyuterning ona platasidagi CMOS-xotira mikrosxemasi. Kompyuterning tarkibiy tuzilmasini saqlash uchun xizmat qiladigan hajmi katta bo‘lmagan energiyaga mustaqil xotira. C CMOS
344
CMOT qisq.: CMIT Over TCP TCP/IP
tarmoqlarida CMIP
boshqaruv bayonnomasi. CMYB qisq.: Cyan, Magenta, Yellow, Black Havo rang, to‘q qizil, sariq, qora, CMYB formati. Rangli tasvirlarni choplash uchun ranglar jilosi. CMYK qisq.: Cyan, Magenta, Yellow, blacK Havo rang, to‘q qizil, sariq, qora, CMYK formati. Rangli tasvirlarni choplash uchun ranglar jilosi. CNN qisq.: Cellular Neural Network Katakli neyron tarmoq. CNR qisq.: Communication and Network Riser Kommunikatsiya va tarmoqlar uchun ulash uyasi. Kompyuterlarning ona platasidagi kengaytirishning standart ulash uyasi.
Ish kunining tugashi. COBOL tili ingl.: COBOL language rus.: язык COBOL COBOL
(Common Business Oriented Language), « biznesga yo‘naltirilgan hammabop til» . U 1950 yillar oxiri 1960 yillar boshida ishlab chiqilgan, FORTRAN tilidan so‘ng eng eski yuqori pog‘onadagi dasturlash tili bo‘lib
hisoblanadi. Bu
til, katta
kompyuterlarda bajariladigan biznes- qo‘llanmalarni ishlab chiqishda alohida tarqalib ketdi. Ingliz tiliga yaqinlashtirilgan, fayllar va yozuv shakllari bilan ishlashning rivojlangan vositalari bilan ajralib turadi. COBOL tilida ish hujjatlari uchun namunaviy bo‘lgan tuzilmaga ega ma’lumotlar yaxshi tavsiflanadi. Unda masalalar dastlabki tayyorgarliksiz bayon qilinishi mumkin. CODASYL qisq.: COnference on DAta SYstems Language qarang: axborot tizimlari tillari bo‘yicha konferensiya COM qisq.: 1. Component Object Model – Tarkibiy qismli obyektli model. Microsoft firmasi tomonidan ishlab chiqilgan dasturiy tarkibiy qismlar modeli. U o‘zining interfeyslarini deklaratsiya qilib va ularda tavsiflangan xizmatlarni boshqa tarkibiy qismlarga taqdim qiladi. 2. COMmunication port - Kommunikatsiya porti. Shaxsiy kompyuterning stadart ketma-ket interfeysi. 115 Kbit/s.gacha tezlik bilan ma’lumotlar almashuvini quvvatlaydi. COM+ (xuddi shunday DCOM ham) Taqsimlangan tarkibiy qismli obyektli model. Tarkibiy qismlarni tarmoqda o‘zaro aloqada ishlashini quvvatlash uchun COM kengaytirmasi.
(xuddi shunday Comdex ham) COMDEX ko‘rgazmasi. Dunyodagi har yili
bo‘lib o‘tadigan kompyuter ko‘rgazmalarning eng yiriklaridan biri.
Shaxsiy kompyuterlar ishlab chiqaruvchilar orasida yetakchilardan biri. Kompaniya 1982 yilda Rod Canion, Bill Murto va Jim Harrislar tomonidan yaratilgan bo‘lib, qarorgohi AQSHda (Xyuston sh.) joylashgan. Compaq serverlar, ish stansiyalari, peroli planshetlar va ixcham shaxsiy kompyuterlar ishlab chiqaradi. Compaqning axborot tizimlari seriyasi videoanjumanlar uchun mo‘ljallangan. 2002 yilda Compaq kompaniyasi Hewlett Packard kompaniyasi bilan birlashgan. CORBA qisq.: Common Object Request Broker Architecture Obyektli so‘rovlar brokerining umumiy arxitekturasi. Taqsimlangan hisoblashlar uchun rivojlantirilayotgan OMG standarti. CORBA ning asosiy qismlari: ORB va GIOP bayonnoma spetsifikatsiyasi, IDL tili, asosiy obyektli xizmatlar (COS). COS qisq.: CMOT
345
1. Common Object Services – Umumiy obyekt xizmatlari. CORBA uchun
OMG quvvatlaydigan qo‘shimcha xizmatlarni (kengaytmalarni) spetsifikatsiyalari yig‘masi. 2. Class Of Service – Xizmat sinfi. CPAN qisq.: Comprehensive Perl Archive Network PERL tili uchun juda keng resurslarning tarmoq arxivi.
PowerBuilder da sertifikatli ishlab chiquvchi. cpi qisq.: Characters Per Inch Belgilar dyumda. Choplashda qatorda joylashgan ishoralar zichligi. cps qisq.: 1. Characters Per Second – Belgi soniyada. Matn shaklidagi ma’lumotlarni uzatish yoki choplash tezligini o‘lchash birligi. 2. Cycles Per Second – Marta soniyada. Chastota (Gers, Hz, 1/s) o‘lchov birligi. CPU qisq.: Central Processing Unit Markaziy protsessor. CR qisq.: Carriage Return Karetkani orqaga qaytarish. ASCII boshqaruvchi belgisi. CRC qisq.: 1. Cyclical Redundancy Check – Davriy oshiqcha kod yordamida nazorat qilish. Ma’lumotlarni uzatishda va
saqlashda butunlikkni nazorat qilish usuli. Maxsus algoritm yordamida ma’lumotlar paketining nazorat yig‘indisi hisoblanadi, hamda shu paket bilan birga uzatiladi. Nazorat yig‘indisini hisoblash algoritmi ishlatilayotgan ma’lumotlarni uzatish
bayonnomasi bilan
belgilanadi. Qabul
qiluvchi qurilma
ma’lumotlar paketining nazorat yig‘indisini qayta hisoblaydi. Qabul qilingan va hisoblangan nazorat yig‘indilarining mos kelmasligi ma’lumotlar uzatishdagi xato borligini bildiradi, bu holda, odatda qabul qiluvchi qurilma xatolik yuz bergan paketni takroran uzatishga so‘rov beradi.
2. Class-Responsibility-Collaboration – Sinf- Javobgarlik- Kooperatsiya. Obyektga- yo‘naltirilgan loyihalashning katta bo‘lmagan CRC-kartalarni to‘ldirishga va muhokama qilishga asoslangan oddiy usuli
Download 9.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|