Axborot kommunikatsiya texnologiyalari

Ma’ruza 1.

Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari faniga kirish. Axborot kommunikatsion texnologiyalarining komponentalari.

Reja:

1. 
   “Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari” fanining mohiyati, maqsadi va vazifalari.
   
2. 
   Zamonaviy axborot texnologiyalarining hozirgi zamondagi o’rni va rivojlanish istiqbollari hamda ularning fan-texnika taraqqiyotida, jamiyat rivojida tutgan o’rni.
   
3. 
   Axborotlashgan jamiyat.
   
4. 
   Axborot madaniyati va etikasi.
   

1. 
   “Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari” fanining mohiyati, maqsadi va vazifalari.
   

1945 yil amerikalik matematik Jon fon Neyman EHM (Elektron hisoblash mashinalari) tuzilishining umumiy printsiplarini ishlab chiqdi va unda ikkilik sanoq tizimlaridan foydalanish g’oyasini ilgari surdi. Bu printsip hisoblash texnikasi tarixida keskin burilish yasadi va fan - texnikaning turli sohalarining jadal rivojlanishiga turtki bo’ldi.
1946 yilda amerikali olimlar Djon Mouchli va Presper Ekkert birinchi bo’lib ENIAC nomli, elektron lampalar asosida ishlovchi universal, to’liq elektron hisoblash mashinani yaratdilar. Uning og’irligi - 30 tonna, 150 kv. m xonani egallagan va tarkibida 18 mingta elektron lampalari bor edi. Bu mashinaning ishlash jarayoni juda murakkab va u tez ishlamas edi (sekundiga 300 ko’paytirish yoki 5000 qo’shish amallari bajarishi mumkin edi).
1949 yil Fon Neyman printsipiga asoslangan birinchi kompyuterni ingliz olimi Moris Uilki yaratdi. Shundan so’ng AQShda va Buyuk Britaniyada ‘EDVAK’, ‘EDSAK’, ‘SEAK’, ‘VINAK’, ‘UNIVAK’ deb nomlangan va boshqa mashinalar yaratildi. Umuman, 1950 yil EHM lari taraqqiyotining boshlanishi bo’ldi.
EHM larning takomillashtirilib borilishi va ularning ishlab chiqarishning barcha jabhalarida qo’llash kengayib borganligi sababli, unda ishlovchi mutaxassislarni tayyorlashga jahon miqyosida 1950 yillardan kirishilgan. Keyinchalik, nafaqat unda ishlovchi mutaxassislar, balki boshqa soha mutaxassislari ham bu sohada bilimga ega bo’lishi ehtiyoji vujudga keldi. Natijada EHM haqida boshlangich bilimlarni beruvchi maxsus fan yuzaga keldi. Bu fan ba’zi bir davlatlarda ‘Informatika’, ba’zilarida esa Somputer science atamasi bilan atala boshlandi.
Informatika atamasi XX asrning 60 yillarida birinchi marta Frantsiyada qo’llanilgan. U Information (axborot) hamda Automatigue (avtomatika) so’zlarining qo’shilmasidan hosil bo’lgan Informatique (informatika) deb olingan. Bu axborotga avtomatik ravishda ishlov berish fani degan ma’noni anglatadi. G’arbiy Evropaning ko’pchilik mamlakatlarida hamda AQSh va Kanadada informatika termini o’rniga uning sinonimi Somputer science (kompyuter haqidagi fan) – tushunchasi qo’llaniladi. Informatika kompyuter texnikasining rivojlanishi tufayli yuzaga keldi, unga asoslanadi, usiz mavjud bo’la olmaydi va o’z navbatida uning rivojiga, yangilanishiga o’z hissasini qo’shadi. Uning asosiy resursi – axborotdir. Informatika fani ko’pqirrali funktsiyalarga ega bo’lgani uchun unga har xil ta’rif berilgan.
Informatika – ma’lumotlarni hosil qilish, saqlash, uzatish va qayta ishlash usullarini hisoblash texnikasi vositalari yordamida tizimlashtiruvchi, aloqadorligini o’rnatuvchi va ularni boshqaruvchi inson faoliyatining aniq sohasidir.
Informatika - ilmiy axborotlarning struktura va umumiy xossalarini, shuningdek ularni yaratish, o’zgartirish, uzatish va ulardan inson faoliyatining turli sohalarida foydalanish qonuniyatlarini o’rganadigan fan.
Informatika — bu axborotning nafaqat umumiy xususiyatlari, balki unga avtomatlashtirilgan ishlov berishning uslublari, jarayonlari va texnik vositalarini o’rganuvchi fandir.