Axborot kutubxona texnologiyalari pedagogik innovatsiyalar, professional

Axborot-kutubxona aravachalari 
Axborot-kutubxonalarda qo‘l aravachalaridan masofasi uncha uzoq bo‘lmagan 
joyga yengil yuklarni olib borish uchun qo‘llaniladi. Qo‘l aravachasi og‘irligi 500 kg 
gacha bo‘lgan yukni eltib bera olishi mumkin. Qo‘l aravachalar axborot-kutubxonalarda 
eng oddiy texnika vositasi hisoblanib, kitoblarni eltib berishda unga bir qancha talablar 
qo‘yiladi: qo‘l aravachasining sig‘imi yetarli bo‘lishi; kitoblarni joylashtirish va olish 
oson bo‘lishi uchun ochiq bo‘lishi; yengil bo‘lishi; tor yo‘lkalardan: o‘tish uchun 
ixcham bo‘lishi; yuklarni normal joylashtirish va yuk ortilgan bir vaqtda aravacha 
yiqilib ketmasligi uchun muvozanat saqlanishini ta’minlash; adabiyotlar bo‘limlararo 
tashilayotganida, aravachalar shovqin chiqarmasligi, ya’ni g‘ildiraklari rezina bilan 
qoplangan bo‘lishi kerakligi kabi qator talablardan iboratdir. Bu talablarga hozirgi 
paytda ishlatilayotgan axborot-kutubxona aravachalari javob bera oladi. Bunday 
aravachalarni Litva Davlat kutubxonasi joriy etib, ulardan muvaffaqiyatli foydalanib 
kelmoqdalar. Bunday aravachalar TT–6 kutubxona aravachasi tipiga ega. Bu kabi 
aravachalar yengil po‘lat quvurlardan tayyorlanadi. Ularda 40 kg gacha yukni tashish 
mumkin. Shuningdek, axborot-kutubxonalarda adabiyotlarni tashish uchun metaldan 
tayyorlangan tirkamalardan foydalanish mumkin. Bunday aravachalar birinchi marotaba 
Saratov shahridagi kutubxona xodimlari tomonidan joriy etilgan. Ular quyidagi ish 
prinsiplariga ega:
1. «TRK–1» tipidagi aravachalar uch yarusli polkalardan iborat. Pastki polkasi katta 
formatli kitob va jurnallar uchun mo‘ljalangan. Shuningdek, aravachada talablar 
bo‘yicha bajarilgan belgilarni belgilab olish uchun stolcha ham o‘rnatilgan.
2. «TRK–2» tipidagi aravachada kitob va jurnallar uchun yashikli konteyneri bor. Pastki 
polkasi esa keng formatli kitoblar va jurnallar uchun mo‘ljallangan. Bu tipdagi aravacha 
to‘rtta g‘ildirakka ega bo‘lib, uni 360° ga aylantirish mumkin.

---

3. «PT» va «OB–4» aravachalari kitoblar uchun maxsus olinadigan eshikli 
konteynerlardan iborat.
4. «MMB–9» tipidagi aravacha 2 ta yuqori polkadan iborat bo‘lib, ularga vertikal 
holatda kitob va jurnallarni joylashtirish mumkin. Pastki polkaga esa katta formatli 
kitob va gazetalar joylashtirilishi mumkin.
Axborot-kutubxonalarda 
«MMB–9» aravachasidan ko‘proq kitob fondi 
punktlaridan ko‘rgazmalarni tashkil etishda foydalanish qulaydir. Har xil yuklarni 
tashish uchun (qog‘oz rulonlari, posilka qilingan kitoblar va h. k.) axborot-
kutubxonalarda «TG–100», «TG–130»,
«TG–400» kabi aravachalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
«TG–100» va «TG–130» aravachalari uncha ko‘p ishlatilmaydi.
«TG–400» aravachasi esa og‘ir yuklar uchun mo‘ljallangandir.
Respublika meditsina axborot-resurs markazida qo‘llanilayotgan «TRK–1» markali 
qo‘l aravachasi «T–6» markali aravachadan farq qiladi. Aravacha, asosan, Saratov 
mexanika zavodidan ishlab chiqarilgan. Aravacha 3 yarusli. Kutubxonachi eng pastki 
yarusga gazetalarni, ikkinchi yarusga jurnallarni, uchinchi yarusga esa kitoblarni qo‘yib 
tashishi mumkin. Respublika ilmiy-texnika kutubxonasida qo‘llanilayotgan «TRK–2» 
qo‘l aravachasi boshqa aravachalardan farq qiladi. «TRK–2» markali aravacha 4 
kalonkali bo‘lib, 360° ga burila oladi. Yana bir xususiyati shuki, bu aravachada keng 
formatli adabiyotlarni ham tashish mumkin. Bu esa texnikaga oid keng mashtabdagi 
chizma va adabiyotlarni kitobxonga yetkazishda katta yordam beradi.
Hozirgi kunda aravachalaridan tashqari quyidagi yengil adabiyotlarni tashishga 
mo‘ljallangan «TG–100», «TG–130» hamda katta hajmdagi adabiyotlarni tashishga 
mo‘ljallangan «TG–100» markali aravachalar ishlab chiqarilmoqda. Bu aravachalar, 
asosan, rulonli qog‘ozlar tashishga mo‘ljallangan.