Axborot-maslahat xizmati va uning qishloq xо‘jaligi rivojidagi tutgan о‘rni

Axborot-maslahat xizmati va uning qishloq xо‘jaligi rivojidagi tutgan о‘rni

REJA
1. Qishloq xо‘jaligida axborot-maslahat xizmatining о‘rni, uning asosiy tamoyillari va vazifalari.
2. Qishloq xо‘jaligida axborot maslahat xizmatini ishlash usullari va axborot maslahat xizmatini boshqarish.
3. Qishloq xо‘jaligida axborot texnologiyalari konsaltingini qо‘llash kо‘lami va о‘ziga xos xususiyatlari

Qishloq xо‘jaligida axborot-maslahat xizmatining о‘rni, uning
asosiy tamoyillari va vazifalari.

Qishloq xо‘jaligida ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, qishloq joylarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, ayniqsa, kо‘p tarmoqli fermer xо‘jaliklarini rivojlantirishda axborot-maslahat xizmati tizimi yuqori ahamiyat kasb etadi. Axborot- maslahat xizmati tizimini qishloq xо‘jaligi samaradorligini oshirishga jalb etish borasida uning faoliyat yо‘nalishlarini о‘rganishni taqozo etadi.

Fermer xо‘jaliklariga xizmat kо‘rsatuvchi zarur infra­tuzilmalar, xususan, axborot-konsalting markazlari tashkil etish asosida ularga xizmatlar kо‘rsatishning yо‘lga qо‘yilishi shunday tadbirlar jumlasiga kiradi.
Bugungi kun amaliyotida axborot-maslahat va axborot-konsalting xizmatlari xо‘jalik yuritishning turli shakllarida faoliyat kо‘rsatib kelmoqda. Jumladan, "axborot-konsalting markazi", "axborot-maslahat xizmati markazi", "hisob-kitob markazi”, "axborot-resurs markazi", "agroxizmat", "konsalting-servis, ser­vis xizmat", "fermerlar dala maktabi", "ilmiy-amaliy markaz”, "biznes inkubator" va "biznes maktab" va boshqa shu kabi turli mulk shaklidagi tashkilot, korxona, muassasa, uyushma, markaz va guruhlar tashkil etilib, faoliyat olib bormoqda. Ushbu tuzilmalarning maqsad va vazifalari turlicha bо‘lib, vazifalari doirasi ularning yuridik maqomi, qaysi soha yoki tarmoq yо‘nalishida xizmat kо‘rsatishi, joylashgan joyi, iqtisodiy-moliyaviy imkoniyatlari, mutaxassislari salohiyati kabi omillar bilan belgilanadi.¹
Qishloq xо‘jaligida axborot-maslaxat xizmati (AMX) kо‘rsatish tizimining asosiy maqsadifermer va dehqon xо‘jaliklari rahbarlari va agrar sohadagi boshaqa barcha tadbirkorlik subyektlariga xо‘jalik faoliyatini tashkil etish, yuritish va zamonaviy menejment tamoyillari asosida boshqarish hamda istiqbolini belgilashga oid tashkiliy, iqtisodiy, moliyaviy, agrotexnologik va boshqa yо‘nalishlarda qarorlar qabul qilishda nisbatan obyektiv fikr, tasavvur, qarash va g‘oyalarni shakllantirish va oqilona hamda tо‘g‘ri qarorlar qabul qilishlariga kо‘maklashish maqsadida axborotlar majmuini ma’lum tartib, qoida, tizim va tasnif hamda tamoyillar asosida yetkazishdan iborat.
Ushbu maqsadlarga erishish uchun halqaro amaliyotdan kelib chiqib, AMX kо‘rsatuvchi markazlar kuyidagi vazifalarni amalga oshirishlari talab qilinadi:

• 
  xо‘jalikni samarali boshqarish, marketing, moliyaviy va investitsion taxlilni amalga oshirish, ekologik va tibbiy meyorlarni inobatga olgan holda mavjud barcha turdagi resurslardan foydalanishni optimallashtirish borasida konsultatsiyalar tashkil etish, uyushtirish va olib borish;
  
• 
  fermer va dehqon xо‘jaliklariga hamda boshqa agrar tadbirkorlik subyektariga qishloq xо‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish, qayta ishlash va sotish jarayonlarining turli jihatlarini qamrab oluvchi, ayniqsa, yangi va innovatsion texnologiya hamda zamonaviy xо‘jalik yuritish usullariga doir obyektiv va doimo yangilanib turiladigan ma’lumotlarni yetkazish;
  
• 
  qishloq xо‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchi (xizmat/ish bajaruvchi)larga innovatsion faoliyatni amalga oshirishga kо‘maklashish, amaldagi ishlab chiqarish obyektlarini rekonstruksiya qilish, rivojlantirish va yangisini barpo etish uchun sarmoyadorlar va hamkorlarni izlab topishga kо‘maklashish;
  
• 
  mahsulot va resurslar bozorlarini izlab topish, bunday bozorlarga kirish tartib-qoidalariga rioya etgan holda ularga kirib borish va bozor konyunkturasiga muvofiq mahsulot sotishni yо‘lga qо‘ygan holda ularda munosib о‘rin egallashga kо‘maklashish;
  
• 
  qishloq xо‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchilarni qator yillar davomidagi xо‘jalik faoliyati va istiqbolda rivojlanish holatlarini tahlil qilishni rag‘batlantirish;
  
• 
  tovar qishloq xо‘jaligi mahsuloti ishlab chiqaruvchilari о‘rtasida xо‘jalik yuritish va tashkiliy qarorlar qabul qilish borasidagi ilg‘or tajribalarni qidirib topish, aniqlash, umumlashtirish, ommalashtirish va tarqatish, ilmiy-texnikaviy axborot xizmatlari kо‘rsatish va boshqalar.
  

Bunday xizmatlar kо‘lamining oshishi, hajmining ortib borishi, qamrab olish diorasining kengayishi agrar sohada, shu jumladan, qishloq xо‘jaligida xizmat kо‘rsatish tizimi shakllanganligidan, ular zamon talablari asosida rivojlanib borayotganligidan dalolat bermokda.
Bu yо‘nalishdagi xizmatlar mamlakatimizning turli mintaqa va hududlarida davlat unitar korxonasi, xususiy korxona, mas’uliyati cheklangan jamiyat, qо‘shma korxonalar shaklida vazirliklar, sо‘mita, xolding, korporatsiya, aksionerlik jamiyatlari, kengash, uyuisha hamda turli nufuzli xalsaro tashkilotlar va muassasalar qoshida tashkil etilmoqda.
Axborot-konsalting markazlari о‘z ustavi va belgilab olgan vakolati bо‘yicha turli yо‘nalishdagi xizmatlarni amalga oshirishi mumkin:

• 
  agrar tadbirkorlik subyektlariga turli yо‘nalishlarda maslahatlar berish;
  
• 
  agrar tadbirkorlik subyektlari sо‘rov vatalabnomalari bо‘yicha axborotlarniuzatish(yetkazish), analitik hisobot, buxgal­teriya hisob-hisobotlarini tayyorlash, turli yо‘nalishlarda tadqiqotlar о‘tkazish, ular asosida xulosa vatakliflar tayyorlash;
  
• 
  qishloq xо‘jaligi ishlab chiqarishi sohasida erishilgan yuqori natijalarni, shuningdek, innovatsion loyiha va ilg‘or ishlanmalarni OAVlarida targ‘ib etish va ommalashtirish;
  
• 
  davriy, mavsumiy vamuntazam ravishda turli yо‘nalishlarda kо‘rik, kо‘rgazma, tanlov, yarmarkalarni tashkiletish, ilmiy- texnikaviy axborotxizmatlarikо‘rsatish;
  
• 
  qishloq xо‘jaligi mutaxassislari, fermer vadexqonxо‘jaliklari rahbar, xodim vamutaxassislarini tayyorlash, о‘qitish, qayta о‘qitish va malakasini oshirishga yо‘naltirilgan qisqa, uzoq va о‘rta muddatli о‘quv-seminar-treninglarini tashkiletish, respublika va xalqaro miqyosdaanjumanlaruyushtirish;
  
• 
  markazdashakllantirilganma’lumotlarbankini (belgilangantartib-qoidagarioya qilganholda) byulleten, axborotnoma, uslubiyvaamaliy qо‘llanmalarda chopetish, ilg‘ortajribavainnovatsionagrotexnologiyalarasosidamahsulot yetishtirishvaxizmatkо‘rsatishga bag‘ishlanganamaliy, о‘quv-uslubiy filmlarnitayyorlashvaboshqalar.
  

Qishloq xо‘jaligida axborot-konsalting xizmati (AKX) kо‘rsatish tiziminingasosiy maqsadi - fermer va dehqon xо‘jaliklari rahbarlari vaagrar sohadagi boshqabarchatadbirkorliksubyektlariga xо‘jalik faoliyatinitashkiletish, yuritishvaboshqarish hamda istiqbolinibelgilashgaoidtashkiliy, iqtisodiy, moliyaviy, agrotexnologikva boshqa yо‘nalishlarda qarorlarqabulqilishdanisbatan obyektiv fikr, tasavvur, qarashva g‘oyalarnishakllantirishva oqilona hamda tо‘g‘ri qarorlar qabul qilishlariga kо‘maklashish maqsadidaaxborotlarmajmuinima’lumtartib, qoida, tizimvatasnif hamda tamoyillarasosidayetkazishdaniborat.²
Bugungikundaushbumaqsadlargaerishishuchun AKX kо‘rsatuvchimarkazlar quyidagivazifalarniamalgaoshirishi talab qilinadi:

• 
  xо‘jalikni samarali boshqarish, marketing, moliyaviyvainvestitsion tahlilniamalgaoshirish, ekologikvatibbiymeyorlarniinobatgaolgan holda mavjudbarchaturdagiiqtisodiy resurslardanfoydalanishnioptimallashtirishborasidakonsultatsiyalartashkiletish, uyushtirishvaolibborish;
  
• 
  fermer va dehqon xо‘jaliklariga hamda boshqa agrartadbirkorliksubyektariga qishloq xо‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish, qayta ishlash va sotish jarayonlarining turli jihatlarini qamrab oluvchi, ayniqsa, yangi va innovatsion texnologiya hamda zamonaviy xо‘jalik yuritish usullariga doir obyektiv va doimo yangilanib turiladigan ma’lumotlarni yetkazish;
  
• 
  qishloq xо‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchi (xizmat, ish bajaruvchi)larga innovatsion faoliyatni amalga oshirishga kо‘maklashish, amaldagi ishlab chiqarish obyektlarini rekonstruksiya qilish, rivojlantirish va yangisini barpo etish uchun sarmoyadorlar va hamkorlarni izlab topishga kо‘maklashish;
  
• 
  mahsulot va resurslar bozorlarini izlab topish, bunday bozorlarga kirish tartib-qoidalariga rioya etgan holda ularga kirib borishva bozor konyunkturasiga muvofiq mahsulot sotishni yо‘lga qо‘ygan holda ularda munosib о‘rin egallashga kо‘maklashish;
  
• 
  qishloq xо‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchilarni qator yillar davomidagi xо‘jalik faoliyativa istiqbolda rivojlanish holatlarini taxlil qilishni rag‘batlantirish;
  
• 
  tovar qishloq xо‘jaligi mahsuloti ishlab chiqaruvchilari о‘rtasida xо‘jalik yuritishva tashkiliy qarorlar qabul qilish borasidagi ilg‘or tajribani aniqlash, umumlashtirish, ommalashtirish va tarqatish, ilmiy-texnikaviy axborotxizmatlari kо‘rsatish va boshqalar.
  

Bundayxizmatlar kо‘lamining oshishi, hajmining ortib borishi, qamrab olish diorasining kengayishi agrar sohada, shu jumladan, qishloq xо‘jaligida xizmat kо‘rsatish tizimi shakllanganligidan, ular zamon talablari asosida rivojlanib borayotganligidan dalolat bermokda.
Bu yо‘nalishdagi xizmatlar mamlakatimizning turli mintaqa va hududlarida davlat unitar korxonasi, xususiykorxona, mas’uliyati cheklangan jamiyat, qо‘shma korxonalar shaklida vazirliklar, qо‘mita, xolding, korporatsiya, aksionerlik jamiyatlari, kengash, uyushma hamda turli nufuzli xalqaro tashkilotlar va muassasalar qoshida tashkil etilmoqda.
Turli shakl va kо‘rinishdagi axborot-konsalting xizmati kо‘rsatuvchi subyektlar faoliyatining maqsadi - ilmiy-texnika yangiliklariga oid ma’lumotlarni yig‘ish va uni iste’molchilarga yetkazib berish, shuningdek, innovatsion va ilmiy-texnikaviy loyihalarni iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida qо‘llashga kо‘maklashishdan iborat.
Ularningbu yо‘nalishdagi bosh maqsadlaridan biri axborot- konsalting markazlarida maxsus ilmiy-texnik axborotni shakllan­tirish asosida innovatsion faoliyat, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishga kо‘maklashish hisoblanadi. Chunki, tadbirkorlik faoliyatining rivojlanib borishi qonuniy ravishda ularning axborot, maslahat va konsalting xizmatlariga bо‘lgan talabining ortishiga olib keladi. Bu esa, axborot-konsalting xiz­mati kо‘rsatuvchi subyektlar xizmatidan foydalanishning oshib borishini ta’minlaydi.
Bugungi kunda qishloq xо‘jaligini modernizatsiyalashning muhim yо‘nalishlaridan biri qishliq xо‘jaligi mahsuloti ishlab chiqaruvchi subyektlarga: fermer va dehqon xо‘jaliklari, qishloq tadbirkorlari, shuningdek, oilaviy tadbirkorlarga ilmiy-texnik axboroti xizmati kо‘rsatish tizimini yaxshilash, rivojlantirish, zamonaviylashtirish va yanada takomillashtrish hisoblanadi.
Ta’kidlash joizki, hukumatimiz tomonidan qishloq xо‘jaligida axborot-konsalting xizmati kо‘rsatuvchi kо‘nikmalarni rivojlantirishni davlat tomonidan qо‘llab-quvvatlash borasida dasturiy tadbirlar ishlab chiqilgan bо‘lib, ularning amalga oshirilishi natijasida qishloq tadbirkorlari hamda fermer va dehqon xо‘jaliklariga turli yо‘nalishda xizmat kо‘rsatish kо‘lami va miqyosi yil sayin ortib, shakllari kо‘payib bormoqda. Bu toifadagi korxonalarning samarali faoliyat kо‘rsatayotganligi esa, nafaqat qishloq xо‘jaligida, balki agrar sohada ham xizmat kо‘rsatish tizimi zamon talablari asosida shakllanib, ilm-fan taraqqiyoti bilan hamnafas rivojlanib borayotganligidan dalolat bermoqda.