Axborot texnologiyalari” kafedrasi ma’lumotlarni tiklash

Nazorat savollari

1. 
   Diskdagi fayllarning joylashuvining qanday o‘ziga xos xususiyatlarini bilasiz?
   
2. 
   Faylni tiklash usullaridan qanday turlarini bilasiz?
   
3. 
   Recuva dasturi orqali ma’lumotlarni tiklang?
   
   

2-amaliy mashg‘ulot. Ma’lumotlarni qayta ishlashda mantiqiy qattiq disklardan foydalanish tuzilmalari.

Ishdan maqsad: Ma’lumotlarni qayta ishlashda mantiqiy qattiq disklardan foydalanish.
Kompyuter xotirasi (saqlash qurilmasi, xotira qurilmasi) - bu ma’lum vaqt davomida hisob-kitoblarda ishlatiladigan kompyuterning bir qismi, fizik qurilma yoki saqlash vositasi. Xotira, markaziy ishlov berish birligi kabi, 1940 yillardan beri kompyuterning o‘zgarmas qismi bo‘lib kelgan. Hisoblash qurilmalaridagi xotira ierarxik va odatda turli xil xususiyatlarga ega bir nechta saqlash moslamalarini ishlatishni o‘z ichiga oladi.
Masalani qo‘yilishi: Yo‘qotilgan barcha fayllarni asl nomlari va katalog tuzilishi bilan qayta tiklash.
Shaxsiy kompyuterlarda "xotira" kompyuterning RAM va dinamik tasodifiy kirish xotirasi (DRAM) sifatida ko‘pincha uning turlaridan biri deb nomlanadi. Kompyuter xotirasining vazifasi o‘z yecheykalarida tashqi ta’sir holatini saqlash, ma’lumotlarni yozib olishdan iborat. Ushbu yacheykalar turli xil fizik ta’sirlarni yozib olishlari mumkin. Ular odatiy elektromexanik kalitga funktsional jihatdan o‘xshashdir va ularda ma’lumot aniq ikkita ajralib turadigan holat shaklida qayd etiladi - 0 va 1 ("o‘chirilgan" / "yoqilgan"). Maxsus mexanizmlar ushbu yacheykalar holatiga kirishni (o‘qish, tasodifiy yoki ketma-ket) ta’minlaydi.Xotiraga morojaat jarayoni vaqt bilan ajratilgan jarayonlarga bo‘linadi - yozish operatsiyasi va o‘qish jarayoni, ko‘p hollarda bu operatsiyalar alohida ixtisoslashgan qurilma - xotira boshqaruvchisi tomonidan boshqariladi.
Shaxsiy kompyuterlarda ishlatiladigan eng mashhur saqlash moslamalari quyidagilardir: Tezkor xotira (Random Acces Memory - RAM), qattiq disklar (HDD, SDD), disketlar, CD yoki DVD va flesh-xotira qurilmalari. Kompyuter xotirasi zamonaviy kompyuterning funksiyalaridan birini - ma’lumotni uzoq vaqt davomida saqlash imkoniyatini ta’minlaydi. Markaziy protsessor bilan birgalikda saqlash, Neyman arxitekturasi deb nomlanuvchi arxitekturaning asosiy bo‘g‘ini bo‘lib, zamonaviy kompyuterlarning aksariyati shu arxitektura asosida ishlaydi.
Birinchi kompyuterlar faqat qayta ishlangan ma’lumotlarni saqlash uchun xotira vositalaridan foydalanganlar. Ularning dasturlari apparat darajasida kodli bajariladigan ketma-ketliklar ko‘rinishida amalga oshirildi. Har qanday qayta dasturlash uchun yangi hujjatlarni tayyorlash, qayta kommutatsiya qilish, bloklar va qurilmalarni qayta qurish va hokazolarni bajarish uchun juda ko‘p miqdordagi qo‘lda ishlash talab etiladi. Kompyuter dasturlari va ma’lumotlarini umumiy xotirada saqlashni ta’minlaydigan fon Neymanning arxitekturasidan foydalanish vaziyatni tubdan o‘zgartirdi. Har qanday ma’lumotni bit bilan o‘lchash mumkin, shuning uchun qanday fizik tamoyillarga va qanday raqamli tizimda raqamli kompyuter funktsiyalari (ikkilik, uchlik, o‘nlik va boshqalar), raqamlar, matnli ma’lumotlar, rasmlar, ovoz, video va hk. boshqa ma’lumotlar turlarini bit satrlari yoki ikkilik raqamlar ketma-ketligi bilan ifodalash mumkin. Bu yetarli ma’lumot saqlash imkoniyatiga ega bo‘lgan holda, kompyuterga ma’lumotlarni boshqarishga imkon beradi (masalan, o‘rtacha hajmdagi roman matnini saqlash uchun sizga bitta megabayt kerak bo‘ladi). Bugungi kunga qadar turli xil jismoniy ta’sirlardan foydalanishga asoslangan ma’lumotlarni saqlash uchun ko‘plab qurilmalar yaratilgan. Ularning har biri o‘zining afzalliklari va kamchiliklariga ega, shuning uchun kompyuter tizimlari odatda bir necha turdagi saqlash tizimlari bilan jihozlangan, ularning asosiy xususiyatlari ulardan foydalanish va maqsadni aniqlaydi.
Xotira qurilmasining ishlashi har qanday fizik ta’sirga asoslangan bo‘lishi mumkin, bu tizimni ikkita barqaror holatga keltirish mumkin bo‘lsa yetarli. Zamonaviy kompyuter texnologiyalarida yarimo‘tkazgichlarning fizik xususiyatlari ko‘pincha, yarimo‘tkazgich orqali oqimning o‘tishini yoki yo‘qligini mantiqiy signallarning 0 yoki 1 mavjudligi deb izohlanadi. Magnitlanish yo‘nalishi bilan aniqlanadigan barqaror holatlar ma’lumotlarni saqlash uchun turli xil magnit materiallardan foydalanishga imkon beradi. Kondensatorda zaryadning mavjudligi yoki yo‘qligi, shuningdek, saqlash tizimining asosini tashkil qilishi mumkin. CD, DVD yoki Blu-ray diskining yuzidan yorug‘likning aks etishi yoki tarqalishi ham ma’lumotni saqlashga imkon beradi.