Axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali "kompyuter injiniring" fakulteti

Asosiy xotira 
 
Kompyuterdagi asosiy xotira faqat boshqa narsa emas, to'g'ridan-to'g'ri aloqa 
qiladigan protsessordagi xotira birligi. Bu kompyuterning asosiy saqlash 
birligi. Ushbu xotira tezkor va shuningdek, kompyuterning barcha operatsiyalari 
davomida ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladigan katta xotira. Ushbu xotira 
ROM bilan bir qatorda RAMdan iborat. 
Magnit disklar 
 
Kompyuterdagi magnit disklar magnitlangan material bilan boshqa metalldan 
yasalgan dumaloq plitalardir. Tez-tez diskning ikkita yuzidan foydalaniladi, 
shuningdek ko'plab disklar har bir tekislikda olinadigan o'qish yoki yozish boshlari 
yordamida bitta shpindelga to'planishi mumkin. Kompyuterdagi barcha disklar 
birgalikda katta tezlikda aylanadi. Kompyuterdagi treklar magnitlangan tekislikda 
konsentrik doiralar yonida joylashgan bitlardan boshqa narsa emas. Ular odatda 
sektorlar deb nomlangan bo'limlarga bo'linadi. 
Magnit tasma 
 
Ushbu lenta oddiy magnit yozuv bo'lib, ingichka lentaning kengaytirilgan, 
plastik plyonkasida ingichka magnitlangan qoplama bilan ishlangan. Bu asosan 
katta ma'lumotlarning zaxira nusxasini yaratish uchun ishlatiladi. Har doim 

---

kompyuter tarmoqliga kirishni talab qilganda, avval u ma'lumotlarga kirish uchun 
o'rnatiladi. Ma'lumotlarga ruxsat berilgandan so'ng, u o'chiriladi. Magnit lentada 
xotiraning kirish vaqti sekinroq bo'ladi, shuningdek, tarmoqqa kirish uchun bir 
necha daqiqa vaqt ketadi. 
Optik disklar
 
 
Optik disklar yuzasiga yupqa qatlam maxsus kimyoviy vosita sepilgan 
bo‘lib, ularga axborot CD-ROM yoki DVD-ROM qurilmalari orqali yoziladi va 
o‘qiladi. CD (ing. Compact – zich) kompakt disk, DVD (ing. Digital Versatile 
Disk) – raqamli universal disk deb o‘qiladi.Optik disklar spiralsimon bitta yo‘lga 
ega. 
Axborot alohida sektorlarga lazer nuri orqali disk yuzasini kuydirib baland-past iz 
hosil qilish orqali yoziladi. Axborotni o‘qish jarayonida balandliklar lazer nurini 
akslantirgani uchun “1”, pastliklar nurni yutgani uchun “0” kabi qabul qilinadi. 
DVD-ROM qurilmasining lazer nuri to‘lqin uzunligi CD-ROM qurilmasiga 
nisbatan qisqaroq. Shu sababli DVD diskka zichroq, ya’ni ko‘proq axborot 
yoziladi. 
Optik disklar 120 mm yoki 80 mm diametrli o‘lchamda bo‘ladi. CD disklar 
axborot sig‘imi 1 Gbaytdan kichik (odatda, 680–720 Mbayt), DVD disklar axborot 
sig‘imi bir necha Gbayt20 (odatda, 4,7 Gbaytdan 17 Gbaytgacha) bo‘ladi. Agar 
optik disk yorlig‘ida “R”, ya’ni Recordable yozuvi bo‘lsa – bir marta yozish va 
ko‘p marta o‘qish mumkin, “RW”, ya’ni ReWritable yozuvi bo‘lsa – ko‘p marta 
yozish va ko‘p marta o‘qish mumkin.