Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

Identifik
ator 
Toifa 
biz 
Biznes 
comp 
Kompyuterlar 
news 
Umumiy tasnifdagi yangiliklar 
rec 
Qiziqishlar (xobbi, san‟at) 
sci 
Fan (Ilm) 
soc 
Ijtimoiy mavzular 
talk 
Munozara 
Yuqori toifalarga tegishli bo„lmagan munozaralar 
Konferensiyalarda muloqot qilish davrida ma‟lum bir qoidalarga 
(tarmoq etiketi) rioya qilish qabul qilingan. 
11. Masofaviy ta’lim tizimlari 
Masofaviy ta’lim tushunchasi 
O„qitish bu – maqsadga yo„naltirilgan bilim, ko„nikma va ma‟lumot 
bilan qurollanishning tizimli, tashkillashtirilgan jarayonidir, bu – o„qish, 
tarbiya olish va shaxsni rivojlantirish natijasidir. 
Oldimizda turgan XXI asrda yuqori darajadagi industrial jamiyatga 
o„tishda aholining aksariyat qismi oliy ma‟lumotli bo„lishi lozim. 
O„qishning an‟anaviy usullarini qo„llab o„qitish katta mablag„ hamda 
ko„p sonli insonlarning mehnat faoliyatini kamaytirishga olib keladi. 
Axborot va telekommunikatsion texnologiyalarning jadal sur‟atlar 
bilan rivojlanishi natijasida malakali kadrlarga bo„lgan talab ortib 
bormoqda. Iqtisodiyotda, ijtimoiy va siyosiy hayotdagi tarkibiy 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

125 
o„zgarishlar barcha yo„nalishlar bo„yicha qayta tayyorgarlikni talab 
qilmoqda. Ko„plab ishchi-xodimlar oliy ta‟lim yo„nalishida qayta 
tayyorgarlikka muhtoj bo„lmoqdalar. Yuqori malakali kadrlarni 
tayyorlashda kunduzgi ta‟lim bilan bir qatorda masofaviy ta‟lim 
tizimlarini tadbiq qilish katta samara beradi. 
Masofaviy ta‟lim tizimlarida katta hajmdagi zamonaviy axborot va 
telekommunikatsion texnologiyalarga asoslangan ta‟lim – axborot 
muhitini yaratish hisobiga bir ta‟lim oluvchiga bo„lgan sarf-harajatni 
an‟anaviy ta‟lim tizimiga nisbatan kamaytirish mumkin. Bu uning 
sifatini saqlagan holda yangi o„qitish darajasini ta‟minlash imkonini 
beradi. 
So„nggi yillarda keng muhokama qilinayotgan bunday xizmat – 
Internet global tarmog„idan foydalangan holda o„qitish yoki masofaviy 
ta‟limdir. Bunday o„qitish haqida fikrlar turlicha va qarama-qarshi. Bu 
normal holat, chunki, har qanday o„qitish usulida axborotning ma‟lum 
bir qismi mustaqil o„rganish uchun qoldirilgan. Masofaviy ta‟limni 
axborotlarni uzatish, o„rganish va muloqot qilishning asosiy vositasi 
bo„lgan Internet tizimi bilan bog„lamoqdalar. 1991-yilda ishlab chiqilgan 
Web-texnologiya, elektron pochta, FTP (File Transfer Protocol – 
kompyuterlar o„rtasida fayllar uzatish protokoli, Internetda qo„llaniladi) 
vositalarini inkor qilmagan holda, masofaviy ta‟lim samarali kirib 
borayotgan muhit bo„lib bormoqda. 
Kunduzgi va sirtqi o„qish shakllariga nisbatan masofadan o„qitish 
o„zgachadir. Maxsus ishlab chiqilgan muhit (qobiq) individual o„qish 
imkonini beruvchi barcha anjomlar to„plamini, o„quv rejasi bo„yicha 
barcha axborot ta‟minotini ta‟minlashi, nazorat, o„z-o„zini nazorat, 
yakuniy nazorat tadbirlarini o„tkazish tizimlari va boshqalarni 
ta‟minlashi zarur. Yaratilgan kompyuter texnologiyalarining turli-
tumanligini hisobga olgan holda, buning uchun barcha vositalar yetarli. 
Yaqin kunlarda yondashuvlarni standartlash zarurati yuzaga keladi. 
Masofadan o„qitish kunduzgi va sirtqi bilan bir qatorda bilim olish 
shakli hisoblanadi va bilim berish jarayonida kompyuter va 
telekommunikatsion texnologiyalarda eng yaxshi, an‟anaviy va 
innovatsion usullar, vositalar va o„qitish shakllari qo„llaniladi. 
Masofaviy ta‟limda bilim berish jarayoni negizini maqsadga 
yo„naltirilgan va nazorat qilinuvchi mustaqil ish tashkil etadi. O„quvchi 
o„ziga qulay bo„lgan vaqtda va joyda shaxsiy jadval asosida o„qishi 
mumkin. Bunda, maxsus o„qitish vositalari to„plami (komplekti) va 
o„qituvchi bilan kelishilgan holda telefon orqali, elektron yoki oddiy 
pochta hamda yuzma-yuz muloqot qilish imkoniyati mavjud. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

126 
Masofaviy ta‟lim o„rganish obyekti va sub‟yektining o„zaro 
maqsadga yo„naltirilgan, interfaol, asinxron muloqoti jarayonni 
ifodalaydi, bunda o„qitish jarayoni masofaga bog„liq emas. Ta‟lim 
berish jarayoni elementlari tizim ostlari (o„qitish maqsadi, o„qitish 
usullari, o„qitish vositalari, o„quv-material, moliyaviy-iqtisodiy, 
normativ-huquqiy) bo„lgan pedagogik tizimda o„tadi. 
Masofaviy ta‟lim ta‟lim tizimida biror sababga ko„ra (kambag„allik, 
fizik kamchiliklar yoki ishlab chiqarishda bandligi va shaxsiy ishlariga 
asosan 
ta‟lim 
muassasalariga 
kela 
olmaslik, 
ijtimoiy 
himoyalanmaganlik, gyeografik yoki vaqt bo„yicha cheklanganlik) hech 
kim bilimsiz qolib ketmasligi kerak degan printsipga asoslangan. 
Masofaviy ta‟lim boshqa shakllarning yaxshi tomonlarini o„zida 
jamlagan holda jamiyatni axborotlashtirishning obyektiv jarayoni 
sifatida kirib kelmoqda. 
Masofaviy 
ta‟lim 
va 
ta‟lim 
tushunchasini 
tushunishga 
yondashuvning turlichaligini ifodalovchi qarashlar mavjud.