Axborot tizimlarining matematik va dasturiy ta’minoti yo’nalishi

Ma‘lumotlar bazasi – bu ma’lum bir predmet sohasiga oid tizimlashtirilgan 
(strukturalashtirilgan) ma’lumotlarning nomlangan to‘plamidir. 
Ma’lumotlar bazasi - axborot tmzimlarining eng asosiy tarkibiy qismi bo‘lib 
hisoblanadi. Ma’lumotlar bazasidan foydalanish uchun foydalanuvchi ishini 
engillashtirish maqsadida ma’lumotlar bazasini boshqarish trizimlari yaratilgan. 
Bu tizimlar ma’lumotlar bazasini amaliy dasturlardan ajratadi. Ma’lumotlar 
bazasini boshqarish tizimi (MBBT) -bu dasturiy va apparat vositalarining 
murakkab majmuasi bo‘lib, ular yordamida foydalanuvchi ma’lumotlar bazasini 
yaratish va shu bazadagi ma’lumotlar ustida ish yuritishi mumkin. Juda ko‘p 
turdagi MBBT mavjud. Ular o‘z maxsus dasturlash tillariga ham ega bo‘lib, bu 
tillarga SUBD buyruqli dasturlash tillari deyiladi. MBBTga Oracle, Clipper, 
Paradox, FoxPro, Access va boshqalarni misol keltirish mumkin. 
Ma’lumotlar bazasi tushunchasi maydon, yozuv, fayl (jadval) kabi elementlar 
bilan chambarchas bog‘liq . 
Maydon-bu ma’lumotlarni mantiqiy tashkil etishni elementar birligi bo‘lib, u 

---

11 
axborotni eng kichik va bo‘linmas birligi bo‘lgan rekvizitga mos keladi. 
Maydonni tasvirlash uchun quyidagi tavsiflardan foydalaniladi: 
Maydon nomi, masalan, familiyasi, ismi, tug‘ilgan sana, lavozimi, ish staji, 
mutaxassisligi. 
Ma’lumotlar bazasi tuzulmasining asosiy elementlari 
Maydon turi, masalan, son (chislovoy), simvol, sana/vaqt (data/vremya), 
mantiqiy (logicheskiy). Maydon uzunligi (o‘lchami), masalan, eng ko‘p simvollar 
sig‘imi; 
Yozuv–bu mantiqiy bog‘langan maydonlar to‘plami. Yozuv tuzilishi uchun 
uning tarkibiga kiruvchi maydolar tarkibi va joylashishi ketma-ketligi bilan 
aniqlanib, ularni har biri ichida elementar yozuvlarning nusxasi deb ataladi. 
Yozuv ob’ektning biror bir elementi haqida to‘liq ma’lumotni ifodalaydi.