Axborot xavfsizligi” kаfеdrаsi 5330300 – Axborot xavfsizligi yo‘nalishi

ДТни тарқатиш лицензиялаш ва сертификатлашни талаб қилади. Бу қуйидаги сабablарга кўра зарур:

1. 
   ДТлар одамларнинг соғлиғига зарарли таъсир кўrsата олиши. Шунинг учун ДТлар алоҳида nazorat ostida boʻlishi va фақat ruxsat berilgan, tekshirilgan va sertifikatlangan ДTлар тарқatilishi kerak.
   
2. 
   ДТлардан ноtўғri фойdalаниш oqibatida зарар келиб чиқиши мумkin. Shuning учун ДTлар satilayotganda foydalanish boʻyicha koʻrsatmalar va ogohlantirishlar berilishi shart.
   
3. 
   ДTлар sifati нотўғri boʻlgan taqdirda ҳam зиён yetkazilishi mumkin. Шунинг учун ДTлар sifatini nazorat qilish va sertifikatlash talab қilinadi.
   
4. 
   Айrim ДTлар spirtli ichimliklarni ishlab chiqarishda ham foydalaniladi. Bunday maqsadlarda foydalaniladigan ДTлаr maxsus ruxhatga kiritilishi va nazorat ostida tarqatilishi lozim.
   

Дemak, ДTлар tarkibidagi moddalar, ularning taʼsir mexanizmlari, sifatlari va foydalanish sohalariga koʻra taqsimlanadi va har bir tur uchun alohida ruxsatnoma, litsenziya va sertifikat talab etiladi. Bu esa odamlarning hayoti, sogʻligʻi va xavfsizligini taʼminlashga xizmat qiladi.
ДTларни лицензиялаш ва сертификатлаш жараёнида quyidagi asosiy bosqichlar amalga oshiriladi:

1. 
   ДTni ishlab chiqaruvchi korxona yoki tashkilot tomonidan ДTni davlat roʻyxatidan oʻtkazish uchun ariza beriladi. Ariza bilan ДTning tarkibi, xossalari, ta'siri, foydalanish sohalariga oid ma'lumotlarni oʻz ichiga olgan texnikaviy hujjatlar taqdim etiladi.
   
2. 
   Taqdim etilgan hujjatlar va namunalar asosida ekspertiza oʻtkaziladi. Bu jarayonda ДTning xavfsizligi, samaradorligi va sifati tekshiriladi.
   
3. 
   Ekspertiza natijalari boʻyicha ДTni davlat roʻyxatidan oʻtkazish yoki rad etish toʻgʻrisida qaror qabul qilinadi.
   
4. 
   Davlat roʻyxatidan oʻtkazish toʻgʻrisdaki qaror asosida ДT uchun davlat registartsion guvohnomasi (sertifikat) beriladi.
   
5. 
   Roʻyxatdan oʻtkazilgan ДT ishlab chiqarish va tarqatish uchun ruxsatnoma (litsenziya) olunadi. Ruxsatnomada ДTni tarqatishga, sotishga va ishlatishga oid qoidalari koʻrsatilgan boʻladi.
   
6. 
   Roʻyxatga olingan va litsenziyalangan ДTlar doimiy nazorat ostida bo'lib, tegishli tartibda tekshiruvlar oʻtkazib turiladi. Nazorat natijalari boʻyicha litsenziya va sertifikatlariga oʻzgartirishlar kiritilishi yoki bekor qilinishi mumkin.
   
7. 
   Muddati tugagan litsenziyalar va sertifikatlar qayta rasmiylashtirilishi kerak. Bu davlat tomonidan oʻrnatilgan tartibda amalga oshriladi.
   

ДTларни лицензиялаш ва сертификatлаш sohasidagi ayrim muhim tushunchalar:
• Davlat registri - Davlat organlari tomonidan litsenziya va sertifikat olishi uchun roʻyxatdan oʻtkazilgan Dt va xorijiy DTlar, hamda ularning ishlab chiqaruvchilari toʻgʻrisidagi ma'lumotlar majmui.
• Sertifikat (guvohnoma) -qaror qabul qilinadi.
• Namuna - DTning muayyan miqdordagi nusxasi, u ekspertiza uchun taqdim etiladi. Ekspertiza oʻtkazish uchun namuna olish tartibi maxsus hujjatlar bilan belgilanadi.
• Texnik dastur - DTning tarkibi, xossalari, ta'siri, ishlatilishi va boshqa texnik ma'lumotlarni oʻzida aks ettirgan hujjat. Bu hujjat asosida DTning ekspertizasi o'tkaziladi.
• Doimiy nazorat - Litsenziyalangan va sertifikatlangan DTlar tarkibi, sifati va boshqa koʻrsatkichlari ustidan oʻrnatilgan tartibda olib boriladigan monitoring.
• Qayta sertifikatlash va litsenziyalaš - Amal qilish muddati tugagan sertifikat va litsenziyalarni yangilash jarayoni.
Agar siz bir dastur tuzuvchi (DT) bo'lsangiz, sizning dasturni tarqatishda litsenziyalash va sertifikatlash talablari bo'lishi mumkin. Bu litsenziya va sertifikatlar sizning dastur tuzishni va uni tarqatishni bajarishda talab qilinadigan standartlarga javob berishga yordam beradi.
Litsenziya, tijoratda faoliyat olib borish uchun kerak bo'lgan rasmiy ruxsatnoma hisoblanadi. Dastur tuzuvchilari uchun litsenziya tashkil etish usullari mamlakatga va soha bo'yicha farqlilik ko'rsatishi mumkin. Masalan, bir qancha davlatlar dastur tuzuvchilarining litsenziyalash shartlari va talablari bo'lishi mumkin.
Sertifikatlar esa, sizning dasturingizni tayyorlash va uni tarqatishda ishtirok etishni tasdiqlovchi hujjatlar hisoblanadi. Bu sertifikatlar, turli xil sertifikat turlari mavjud bo'lishi mumkin, masalan, dastur tuzuvchiligi sertifikatlari, ishchi sertifikatlari, mahsulot sertifikatlari va h.k.
Dastur tuzish sohasida litsenziyalash va sertifikatlash talablari odatda soha va davlat xususiyatlariga bog'liqdir. Shuningdek, dastur tuzuvchiligi bo'yicha faoliyat ko'rsatish uchun litsenziya va sertifikatni olishning usullari va talablari ham turli xil bo'lishi mumkin. Sizning mamlakatingizdagi dastur tuzuvchiligi litsenziyalash va sertifikatlash talablari haqida ma'lumot olish uchun mamlakatingiz davlat tashkilotlari yoki dastur tuzuvchiligi assotsiatsiyalarining veb-saytlariga murojaat qilishingiz mumkin.
Dastur tuzish sohasida litsenziyalash va sertifikatlash talablari mamlakat va sohalar bo'yicha farqli bo'lishi mumkin. Shuning uchun, sizning dastur tuzuvchiligi litsenziyalash va sertifikatlash talablari haqida to'liq ma'lumot olish uchun, siz quyidagi harakatlarini bajaring:

1. 
   Sizning mamlakatingizning dastur tuzish va tizimlar sohasidagi qonun hujjatlari va tartiblari bilan tanishing.
   
2. 
   Mamlakatingizdagi dastur tuzuvchiligi assotsiatsiyalari yoki tizimlariga murojaat qiling. Bu tashkilotlar sizning mamlakatingizdagi dastur tuzuvchiligi litsenziyalash va sertifikatlash talablari haqida sizga yordam berishlari mumkin.
   
3. 
   Dastur tuzishni nazorat qiluvchi tashkilotlarning veb-saytlariga murojaat qiling. Bu tashkilotlar sizning dastur tuzuvchiligi litsenziyalash va sertifikatlash talablari haqida sizga to'liq ma'lumotlar berishlari mumkin.
   
4. 
   Mamlakatingizdagi dastur tuzish vakillari bilan bog'laning. Bu vakillar sizning dastur tuzuvchiligi litsenziyalash va sertifikatlash talablari haqida sizga maslahat berishlari mumkin.
   

Dastur tuzish sohasida litsenziyalash va sertifikatlash talablari o'zaro farqli bo'lishi mumkin. Shuning uchun, sizning mamlakatingizdagi tartib va talablarni tushunib, dastur tuzuvchiligi litsenziyalash va sertifikatlashni olishning kerakli shartlarini va usullarini aniqlash juda muhimdir.