Axmadjanov Abrorjon 1-Amaliy ish Mavzu: Korxona faoliyatida axborot tеxnologiyalarining tahlili Ishdan maqsad

17. 
    Axmadjanov Abrorjon
    

1-Amaliy ish

Mavzu: Korxona faoliyatida axborot tеxnologiyalarining tahlili

Ishdan maqsad: Korxona faoliyatida axborot tеxnologiyalaridan foydalanishni, AKT sohasiga tegishli korxonalarni turli jihatlarini solishtirish asosida korxonaning kuchli, zaif va imkoniyatlarini aniqlash va tahlil qilish ko'nikmasini hosil qilish.

Uslubiy ko’rsatmalar

Bugungi kunda axborot tеxnologiyalar zamonaviy ma‘lumotlar biznеsining asosini tashkil etadi, uning tarkibi: kompyutеrlar, tеrminallar, kompyutеr jihozlari va nusxa ko'chirishlardan iborat. Bularning barchasi kichik biznеsni rivojlantirishning bosh stratеgik maqsadlarini aniqlovchi infratuzilmalar elеmеntlari bazasini tashkil etadi. Mamlakatni modеrnizatsiya qilishda yuritilayotgan innovatsion siyosatning muhim bo'g'ini sifatida qaralayotgan axborot tеxnologiyalari sohasining kеlajakdagi rivojini harakatga kеltiruvchi kuch sifatida qaralayotgan bеshta asosiy «axborot tеndеnsiyalari» mavjud ya‘ni:

• 
  axborot mahsulotlari ahamiyatining oshib borishi;
  
• 
  o'zaro hamkorlik imkoniyatlarining kеngayishi;
  
• 
  oraliq bo’g’inlar bartaraf etilishi;
  
• 
  umumjahon globallashuv jarayonlariga intilish;
  
• 
  konvеrgеnsiya (barqaror rivojlanish tomoniga yaqinlashuv)dan iborat.
  

Biznеs va tadbirkorlikni turli tarmoqlarda jadal rivojlanishi, birinchi navbatda, axborot tеxnologiyalari sohasida erishilgan yutuqlarni kеng joriy qilish bilan bog’liq. Sanoatda ma‘lumotlarni elеktron uzatish tizimini joriy etish yordamida korxonani yanada samarali boshqarishga erishiladi, hamkorlar o’rtasida axborot almashuvi tеzlashadi, korporatsiya ichida hududiy birlashmagan ishchi guruhlarni tashkil etish imkoniyatlari kеngayadi. Banklar tarmog’ida axborot tеxnologiyalar sohasida erishilgan yutuqlarni qo’llash yordamida yangi to’lov va kartochka tizimlari, elеktron hamyonlar, elеktron kliring tizimlar vujudga kеladi.

Hozirgi kunda axborot tеxnologiyalar bizning kundalik hayotimizga kirib kеlishi bilan birgalikda, insoniyat va uning atrof-muhiti o’zgarishi, jamiyat rivojlanishiga o’z ta‘sirini o’tkazmoqda. Mamlakatning kеlajakda jadal rivojlanishi, birinchi navbatda, axborot tеxnologiyalar tizimini shakllantirish tufayli xo’jalik yurituvchi subyеktlarning innovatsiyaviy faolligi oshishiga va korxonalarni tеxniktеxnologik tomondan modеrnizatsiyalash darajasining o’sishini ta‘minlashga, milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligining o’sishiga va natijada, aholi daromadlari va xalq farovonligini uzluksiz oshirib borishiga erishiladi.

Korxonalarda AKT larni ishlatilishi xolatini hamda AKT sohasiga tegishli Korxonalarni solishtirishda SWOT tahlili usuli keng qo‗llanilib kelinmoqda. SWOT analiz tahlil usuli birinchi marta 1960-yilda AQShning Stanford Universiteti iqtisodchi olimi Albert Humphrey tomonidan yaratilgan. SWOT analiz – bu Korxonalarning kuchli (Strengths) va kuchsiz (Weakness) tomonlarini aniqlaydigan, shuningdek bozor imkoniyatlari (Opportunities) va xatarlari (Threats) ni o‗rganadigan yoki boshqacha qilib aytganda, Korxonaning ichki (Strengths or Weakness) va tashqi (Opportunities or Threats) omillarini hisobga olgan holda mahsulot turlarini raqobatga bardoshligini baholaydigan tahlil usulidir. Ushbu usul ayrim manbalarda matritsa usul deb ham nomlanadi, chunki tahlil chizmasi ko’rinishi 2x2 ko’rinishdagi matritsani eslatadi.

SWOT so’zi quyidagi inglizcha so’zlarning qisqartmasidan olingan:

S – Strengths (Kuchli tomonlar);

W – Weaknesses (Zaif tomonlar);

O - Opportunities (Imkoniyatlar);

T - Threats (Xavflar).

Korxonaning kuchli tomonlari (Strengths of enterprise) – bu korxonaning bozordagi boshqa raqobatdosh korxonalarga nisbatan ustun tomonlari yoki kelajakda korxona uchun qo’shimcha imkoniyatlar yaratish omillarini hisobga oluvchi jadval ko’rsatkichidir. Korxonaning kuchli tomonlariga quyidagi omillarni kiritish mumkin: katta ilmiy texnik-tajribalar, zamonaviy texnologiyalar, xodimlarning yuqori malakasi, yuqori sifatli mahsulotlar, brendning mashhurligi va boshqalar.

Korxonaning kuchsiz tomonlari (Weakness of enterprise)-bu Korxona tomonidan boshqarilishi zarur bo’lgan, lekin ularga ta‘sir o’tkazish imkoniyati mavjud bo’lmagan korxona ichki omillarni hisobga oluvchi jadval ko’rsatkichidir. Ushbu jadval ustuniga korxona quyidagi omillarni kiritishi kerak: balans likvidligining pastligi, moliyaviy barqarorlikning bir maromda emasligi, zamonaviy texnolgiyalarning mavjud emasligi, xodimlarning malakasining yuqori emasligi va boshqalar.

Bozor imkoniyatlari (Market opportunities) – Korxonaning bozordagi faoliyatidan oladigan afzalliklarini ifodalovchi omillarni aks ettiradigan jadval ko’rsatkichidir. Bozor imkoniyatlariga quyidagilarni kiritish mumkin: talabning yuqori darajada o’sishi, raqobatchilar imkoniyatlari pasayishi, mahsulot ishlab chiqarish texnologiyasining jadal o’zgarishi va boshqalar. SWOT analizda faqat bozordagi imkoniyatlar emas, balki bozordan tashqaridagi imkoniyatlar hisobga olinadi.

Bozor xatarlari (Market threats) – bu Korxona tomonidan umuman ta‘sir o’tkazish imkoniyatlari yo’q bo’lgan omillarni hisobga oluvchi jadval ko’rsatkichidir. Bozor xatarlariga quyidagilarni kiritish mumkin: bozorga yangi raqobatchilarning kirib kelishi, soliq stavkalarining o’sishi, iste‘molchilar didining o’zgarishi va boshqalar kiradi.

Kuchli tomonlar:

 Xizmatlar va mahsulotlar bozoridagi yetakchilik

 Mahsulotlarning miliyligimizga mosligi

 Xizmat ko’rsatish va sotuv joylarining har bir tumanlarda mavjudligi

 Servis xizmatlaring a‘lo darajada tashkil etilganligi

 Moliyaviy barqarorlik

 Taklif qilinayotgan mahsulotlar turi ko’pligi

 Taklif qilinayotgan mahsulotlar xozirgi zamon uchun talablariga javob bera olishi.

Kuchsiz tomonlar:

 Raqobatchilar ko’pligi

 Tor ishlab chiqarish doirasi

 Glabal bozorga mahsulotlarini eksport qilmasligi

 Eng so’nggi mahsulot versiyalarida yangiliklarning kamligi.

Imkoniyatlar:

 Tadqiqot va rivojlantirish uchun investitsiyalar mavjudligi

 Mahsulot xilma-xilligi

 Strategik hamkorlik shakllanishi va mavjudligi

 Foyda ko’rsatkichlaridan kelib chiqib narxlarni pasaytirish imkoniyatining mavjudligi.

Xatarlar:

 Xitoy va Hindiston tomonidan raqobatning yanada chuqurlashtirilishi

 Intellektual mulk huquqlarini raqobatdosh korxonalar tomonidan poymol qilinishi yoki o’girlanishining mavjudligi

 Soliq siyosati orqali ko’riladigan zararlarning mavjudligi.

Kiyimlar (O’zbekistonda ishlab chiqarilgan) kompaniyasining Kiyimlar (Turkiyada ishlab chiqarilgan) kompaniyasi bilan solishtirilgan SWOT tahlili:

Strengths (Kuchli tomonlar)	Ball	Weaknesses (Zaif tomonlar)	Ball
 Xizmat narxlari arzon	4	 Tor ishlab chiqarish doirasi	3
 Milliyligi	5	 Glabal bozorga mahsulotlarini ekspert qilmasligi	2
 Mahsulotlar ko'pligi	4	 Eng so’nggi mahsulot yangiliklarning kamligi	3
 Sotuv joylarining har bir tumanlarda mavjudligi	5	 Ishlab chiqargan mahsulotlari jaxon Standartlariga javob bera olmasligi	5

Opportunities (Imkoniyatlar)	Ball	Threats (Xavflar)	Ball
 Ishlab chiqarish sohasi keng	5	 Boshqa raqobatdosh kompaniyalar ko’pligi	1
 Strategik hamkorlik shakllanish mavjudligi	1	 Raqobatchilari ancha vaqt oldin o’z mijozlarini yig’ib olganligi	5
 Boshqa	2	 Sifat borasida bellasha olmasligi	5
 Ko’plab davlat tashkilotlariga ishlab chiqarish imkoniyati	3	 Boshqa	4

Baholash mezonlari:

5=100%

4=80%

3=60%

2=40%

1=20%

Korxonaning SWOT tahlili umumiy natijalari

Strengths (Kuchli tomonlar)	18	90%
Weaknesses (Zaif tomonlar)	13	65%
Opportunities (Imkoniyatlar)	10	50%
Threats (Xavflar)	15	75%
	Jami	70%

Xulosa

Man bu amaliy ishda korxonaning swot tahlilini qanday qilinishini o’rganib oldim. O’ylaymanki bu menga kelajakda yuksak marralarni zaft etishimda albatda as qotadi.