Ayev В. Ch., ndKirish «inson resurslari iqtisodiyoti» fanining predmeti va mazmuni L l. Inson resurslari to‘g’risida tushuncha

Qisqacha xulosalar
Shunday qilib, ijtimoiy unumdorlik darajasi iqtisodiyotdagi barcha ishchi kuchi ish joylarining hamma pog’onalarida o‘z vazifalarini qanchalik malakali
bajarayotganliklariga bog’liq. Iqtisodchi kadrlar ish joyini doimiy tahliliy baholash asosida ishga qabul qilish mezonlarini va taxminiy bazaviy ish haqi darajasini aniqlaydilar.
Samarali boshqaruv inson resurslaridan yaxshiroq foydalanish uchun nimani rag’batlantirishni to‘liq aniqlab beradi. Rentabelli ishlayotgan korxonaning maqsadi — oddiy ishchilarga o‘zIari bilmagan qobiliyatlarini ochib
berishga yordamlashishdir.
Nazorat va muhokama savollari
1.Mehnat mazmunining tarkibiy qismlari nimalardan iborat?

2. 
   Mehnat mazmunining shaxsiy jihatlari nimalarda namoyon boiadi?
   
3. 
   Firma darajasidagi mehnatni boshqarish tizimida mehnat mazmunining o‘rnini qanday baholash mumkin?
   
4. 
   Mehnat mazmunining tuzilmaviy jihatlari nimalarga taalluqli?
   
5. 
   Iqtisodiyotda ishlab chiqarish sohalarini necha kompleksga ajratilgan?
   
6. 
   Ishchi kuchi tuzilishi jihatidan qanday guruhlarga boiinadi?
   
7. 
   Fantexnika taraqqiyoti kadrlari tarkibiga kimlar kiradi?
   
8. 
   Inson resurslarini shakllantirish sohasi kadrlari haqida nimalarni bilasiz?
   

89

VIII BOB

INSON RESURSLARINING TARKIBI VA UNI KORXONAMIQIYOSIDA TAHLIL ETISH

8.1. Korxona miqiyosida inson resurslarining tarkibi
Korxonaning asosiy salohiyati kadrlardan iborat. G'oyalar qanchalik yaxshi bo‘lmasin, eng yangi texnologiyalar bor bolmasin, yaxshi tayyorlanmagan kadrlarsiz yuqori natijalarga erishish mumkin emas.
Xodimdan foydalanishning yuqori samaradorligini ta’miniash uchun u bilan ishlashda muntazam tahlil olib borish zarur.
Amaliy jihatdan olganda xodim korxonaning eng zarur resursi hisoblanib, uning salohiyatidan samarali foydalanish har bir ishlovchi bajaradigan konkret ishlab chiqarish jabhalarining xususiyatlaridan kelib chiqadigan maxsus tahlil o'tkazishni talab qiladi.
Ushbu tahlilning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  ishlovchilarni soni va jinsi, yoshi, mutaxassisligi, martabasi va malaka darajasi tarkibi bo‘yicha tadqiq qilish;
  
• 
  korxonaning kadrlar bilan ta’minlanganligi darajasini aniqlash;
  
• 
  ish vaqtidan foydalanish haqidagi ma’lumotlarni tekshirish;
  
• 
  xodim harakatining shakli, dinamikasi va sabablarini, mehnat intizomining ahvolini o'rganish;
  
• 
  qo‘l mehnatida, malakasiz va og’ir jismoniy mehnatda band bo'lganlar soni va dinamikasini aniqlash;
  
• 
  mehnat faoliyatining ijtimoiy harakatlarini tadqiq qilish;
  
• 
  mehnat motivatsiyasi, kasb-malaka jihatidan lavozimlarga ko‘tarsish;
  
• 
  mehnatdan qoniqish hissini uygotish;
  
• 
  korxonaning kadrlar bilan ta’minlanishini yaxshilash, ularning tuzilmasini takomillashtirishga qaratilgan tadbirlarni ishlab chiqish.
  

Tahlil ma’mulotlarining asosi bo'lib statistik hisobotlar, kadrlar bo‘limi ma’lumotlari, ish vaqtidan foydalanishni o‘rganadigan maxsus ma’lumotlar xizmat qiladi.
Korxonada inson resurslari bilan ta’minlanganligi tahlili ulardan foydalanish kategoriyalarini o‘rganishdan boshlanadi. Inson resurslarini kategoriyalar bo‘yicha guruhlash tegishli kasb va malakadagi ishlovchilarga boigan talabni aniqlash, mehnatga haq to‘lash shaldlari va tizimlari o'rtasida
bog’liqlik o‘rnatishni tashkil qilish, xodimdan oqilona foydalanish imkonini izlash ishlarini yengillashtiradi.
0 ‘zbekistonda hamma ishlovchilar quyidagi klassifikatsiya belgilari bo‘yicha bo'linadi:
- ishlab chiqarish jarayonidagi bajaradigan ishlari bo‘yicha ishchilar asosiy,