Ayırıqsha jaǵdaylarda puqaralardı qorǵaw. Reja

4-Lektsiya. Ayırıqsha jaǵdaylarda puqaralardı qorǵaw.


Reja:
4.1.Ayriqsha jaǵdaylar haqqinda túsinik.
4.2. Ayriqsha jaǵdaylardiń klassifikatsiyasi.
4.3.Ayriqsha jaǵdaylardi aldinnan biliw hám saplastiriw boyinsha mámleket sistemalari.


4.1.Ayriqsha jaǵdaylar haqqinda túsinik
Ayriqsha jaǵday (AJ) – bul qisqa múddette sadir bolatuǵin , insanlarǵa, tábiyǵiy ortaliǵi hám materialliq bayliqlar úlken dárejedegi ziyan jetkeretuǵin waqiyalar. Ómir qáwipsizligi ayriqsha jaǵdaylardi keń mánide , yaǵniy qáwiptiń ámelde payda boliwi hám insanlar sawliǵi hámde ómirine qáwip saliwi dep túsiniw múmkin.
AJ larǵa úlken avariyalar, apatshiliqlar hám baqtsiz hádiyselerdi misal qilip keltiriw múmkin .
Avariyaǵa– texnik sistemada payda bolip insanlar ólimine alip kelmegen, texnik qurallardi tiklew múmkin yaki ekanomikaliq tárepten maqsetke muwapiq bolmaǵan waqiyalardi misal qilip keltiriw múmkin.
Katastrofalar – texnik sistemalarda payda bolip , insanlardiń ólimine alip kelgen yaki izsiz joǵaliwina sebep bolatuǵin hádiyselerdi .
Baxtsiz hádiyselerdi – jerdegi júz beretuǵin FV lar menen baylanisli bolip biosferani, texnosferalardiń buziliwina, insanlardiń ólimine alip keliwi yaki sawliǵiniń bolmawina sebep bolatuǵin jaǵdaylar.
Ayriqsha jaǵdaylar(FV) – bul ob`ekt hám aymaq yaki akvatoriyalardi FH dan keyingi jaǵdayi bolip , bunda adamlardiń ómiri hám sawliǵina qáwip saliwshi , xalqi hám ekanomikasina materialliq zárer jetkerilgen , tabiyǵiy ortaliq buzilǵan jaǵdaylar.
Belgili, ayriqsha jaǵdaylar ózine say qásiyetler hám aniqlaniwlarǵa iye bolip bul kórsetkishler tiykarinda ayriqsha jaǵdaylardi túsindiriw múmkin boladi. Joqarida aytilǵaninday, insanniń hár qanday iskerliginde patentsial qáwip payda boladi.
Patentsial qáwip - bull jasirin kúsh.Bul kúshti ámelge asiriw ushin, qanday bir sharayat júzege keliwi lazim. Patentsial qáwipti aniqliqqa alip keliwshi sharayat, baqitsiz hádiyselerdiń sebepleri dep túsiniledi. Sebepleri belgili yaki belgisiz kóriniste boliwi hám olar hár dayim da bar bolmawi múmkin. Shaxsqa qáwip saliwshi qáwipler dunyasi júdá keń hám ol tinimsiz ósip baradi. Islep shiǵariwda, qalada, turmisliq sharayatlar insanǵa bir waqitda bir neshe qolaysiz faktorlar tásir qiladi. Belgili waqitda tásir etiwshi ziyanli qáwipler kompleksi «insan-átirap ortaliǵi» sistemasiniń kúndelikli jaǵdayina baylanisli boladi. Hámme qáwipler qatar belgileri boyinsha klassifikatsiyalanadi (10.1.-shakl).
8.1-shakl