Azot Azotning tarixi

Azotning ishlatilishi

Sanoatda azot tabiiy gaz bilan ammiakka aylantiriladi va o’g’itlar va portlovchi moddalar ishlab chiqarishda ishlatiladi. Ammoniy nitrat, azotli tuz, o’g’itlarning muhim xom ashyosi hisoblanadi. Kaliy nitrat kabi azotli tuzlar poroxda ham qo’llaniladi. Azot, shuningdek, nitrat kislota ishlab chiqarishning boshlang’ich materialidir. Azot va uning birikmalari aviatsiyada ham qo’llaniladi. Samolyot shinalari yuqori haroratda yonish xavfini olish uchun bazot bilan puflanadi.
Molekulyar azotning foydalanish maydoni ham juda keng. U zanglamaydigan po’latda, qadoqlangan oziq-ovqat mahsulotlarini himoya qilishda, suyuq portlovchi moddalarda qopqoq sifatida va elektron komponentlar ishlab chiqarishda ishlatilishi mumkin.

Suyuq azot esa supero’tkazish xususiyati tufayli oziq-ovqat mahsulotlarini muzlashdan biologik va tibbiy namunalarni muzlatishgacha bo’lgan ko’plab sohalarda qo’llaniladi. Azot kompyuter uskunalarini sovutish uchun ham ishlatiladi. Suyuq azot to’satdan muzlashni ta’minlaganligi sababli, oziq-ovqat mahsulotlarining hujayra tuzilishi buzilmaydi. Shu sababli, oziq-ovqat mahsulotlarida suv yo’qotishining oldi olinadi, ozuqa moddalari va vitamin qiymatlari saqlanib qoladi. Sovutgichning muzlatish bo’limida saqlanadigan oziq-ovqat mahsulotlarini uzoq vaqtdan keyin ham ularning ta’mini buzmasdan iste’mol qilish mumkin. Ba’zi bir bardoshli materiallar mo’rt va qayta ishlashni osonlashtirish uchun suyuq azot bilan muzlatilishi ham mumkin.

Azotli birikmalar va tuzlar ishlatiladigan ba’zi mahsulotlar va sohalar quyidagilar: Raketalar, raketa yoqilg’ilari, samolyotlar va quruqlikdagi g’ildiraklar havosi, sezgir sensorlar, portlovchi moddalar, dorilar, metallurgiya dasturlari, elektron qurilmalar, havo va kosmik kemalardagi oksidlovchi vosita sifatida , kimyoviy mahsulotlarning muzlashi, ombor va silos atmosferalari, oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash jarayonlari, yuqori haroratli termometrlar va boshqalar.

Azotga boy oziq-ovqatlar

Oziq-ovqat tarkibidagi azotli birikmalar oqsillar yoki proteidlar deb ataladi. Azot – tirik mavjudotlar tanasi uchun oqsil va energiya manbai. Oqsil va DNKning muhim tarkibiy qismi bo’lgan azot yosh hujayralar va to’qimalarni rivojlanishi va qariyalar to’qimalarini tiklash uchun muhim element hisoblanadi. Shunday qilib, kislorod va karbonat angidrid nafas olish uchun bo’lgani kabi, azot ham o’sish uchun muhimdir. Xulosa qilib aytganda, ushbu moddalar o’z vazifalarini bir-biri bilan birgalikda bajaradilar.

Tanada kuygan oqsillardan iborat azot siydik bilan ajralib chiqadi. Tana, oqsilni yo’qotadigan terlash, axlat, soch va tirnoqlarni kesish, ayollarning hayz ko’rish holatlari va emizish kabi holatlarda tana azotni yo’qotadi. Shu sababli, emizikli ayollar, juda ko’p ishlaydiganlar va doimo oqsilni yo’qotadiganlar azotli ovqatlarni ko’proq iste’mol qilishlari kerak.

Azotga boy oziq-ovqatlar orasida yasmiq azot darajasi 26 foiz bilan birinchi o’rinni egallaydi. Undan keyin 25 foiz stavka bilan quruq loviya va sut kukuni keladi. 25-15 foiz azot o’z ichiga olgan boshqa ovqatlar quyidagicha; quritilgan keng loviya, sidr pishlog’i, bodom, quyon go’shti, tovuq go’shti, quritilgan no’xat, yovvoyi o’rdak go’shti, yog’li baliq go’shti, mol go’shti, tuxum sarig’i, qo’y go’shti, qo’zichoq, omar, jigar, findiq, yong’oq, g’oz go’shti, shokolad, kakao.