Azot Azotning tarixi

Kimyoviy xossalari

Azot – “N” kimyoviy belgisiga ega bo’lgan metallmas element. Erkin azot ikki atomli molekula sifatida mavjud bo’lganligi sababli u “N2” sifatida kimyoviy ma’noga ega. “N2” belgisi kimyoviy reaktsiya tenglamalarida qo’llaniladi. Uning atom raqami 7, atom og’irligi 14.0067. Qaynatish harorati -196 °C, erish harorati -210 °C. Elektrmanfiylig qiymati 3.04 ga teng.

Azot ko’plab elementlar bilan birikmalar hosil qiladi. Muhim birikmalar; siyanid, nitrat kislota, aminokislota, ammiak. Rangsiz, mazasiz, hidsiz va inert gaz bo’lgan azot uch karrali kovalent bog’lanishlarga ega. Azotning eng muhim manbai havo. Suyuq yoki gaz holatida havoni distillash yoki teskari osmos usullari bilan olinadi. Sof azot natriy kislota yoki ammoniy dixromatning parchalanishi natijasida olinadi. Faol metallar havo azoti bilan nitridlar hosil qiladi.

Muhim inertligi tufayli azot normal sharoitda faqat litiy bilan reaksiyaga kirishadi:
N₂ + 6 Li → 2 Li₃N
qizdirilganda u boshqa ba’zi metallar va metallmaslar bilan reaksiyaga kirishib, nitritlarni hosil qiladi:
N₂ + 3 Mg → Mg₃N₂
N₂ + 2 B → 2 BN 
Elektr zaryadida u kislorod bilan reaksiyaga kirib, azot oksidi (II) NO hosil qiladi:
N₂ + O₂ → 2 NO 
Azot olinganida uning tarkibida ikkita barqaror izotop mavjud. Ushbu izotoplardan N¹⁴ – 99,635 foiz, N¹⁵ – 0,365 foiz. Uning to’rtta radioaktiv izotopi mavjud. Bular; N¹², N¹³, N¹⁶ va N¹⁷.
Molekulyar azot suyuq azotni isitish yo’li bilan bug’lanishi natijasida olinadi. U bakteriyalar kabi tirik organizmlar tomonidan foydali birikmalarga aylanadi va atmosferada reaktiv emas. Elementar azot – oz ta’sirga ega bo’lgan inert gaz. Boshqacha qilib aytganda, u normal sharoitda boshqa elementlar bilan reaksiyaga kirishmaydi.