B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

3.4. Gaz holidagi olefinlarning qo‘llanilishi
Neftkimyo sintezi sanoatida gaz holidagi olefin uglevodorodlar-
dan juda keng foydalaniladi.
Polietilen, etil spirti, stirol va vinilxlorid olishda etilen ishlatiladi.
Uni oksidlab atsetaldegid, etilen oksidlari olinadi.
Propilen esa polipropilenni va u orqali quyi molekular polimer
bo‘lmish sintetik yuvish vositalari xomashyosini, izopropil spirtini,
glitserinlarni ham olishga ishlatiladi.
Butilenni asosiy ishlatilish joyi – uni sintetik kauchuk uchun eng
zarur monomer bo‘lmish butadienga degidrirlash, hamda spirtlar ish-
lab chiqarishdir; uni oksidlab va xlorlab ham qimmatli mahsulotlar
olinadi.
1
4
2
3
4
Dastlabki
gaz 18°C
+90°
+38°
+43°
-18°
+4°
+65°
+38°
+93° C
4
C
5
C
3
C
2
h
6
C
3
h
3
h
2 
Ch
40at
27at
24at

---

37
Izobutilen – sintetik kauchuk ishlab chiqarishda monomer hisob-
lanadi.
Izoamilenlar ham sintetik kauchuk ishlab chiqarishdagi izopren
olishga yo‘naltiriladi.
3.5. Suyuq olefin uglevodorodlar
Neftkimyo sanoati uchun parafinlarni kreking mahsuloti bo‘lgan
to‘g‘ri zanjirli a–olefinlar yoki quyi molekular polimerlar sintez qi-
linayotgandagi metallorganik katalizatorlar ishtirokida etilenni poli-
merlash jarayonlari zarur ahamiyat kasb etadi: Fosforli (nordon) ka-
talizatorlarda propilen va butilenni polimerlab olinadigan tarmoqlan-
gan zanjirli olefinlar ham zo‘r ahamiyat kasb etganlar. Suyuq olefin
uglevodorodlar, asosan, sintetik yuvish vositalari ishlab chiqarishda
ishlatiladi.
IV. Diolefin uglevodorodlar
Diolefin uglevodorodlarga butadien (CH
2
=Ch–Ch=Ch
2
) va izo-
p ren CH
2
=C(sn
3
)–Ch=Ch
2
lar mansub bo‘lib, ular sintetik kauchuk
ishlab chiqarishda monomer sifatida ishlatiladi.