Б. Ж. Эшов, А. А. Одилов Ўзбекистон тариxи

Сомонийлар давлат бошқаруви 
Саройда сиѐсий ҳокимият соҳиби хорас қўл остида бўлиб, у олий 
ҳукмдор фармонлари ижросини назорат қилган. Даргоҳ ҳамда бошқа муҳим 
давлат идораларининг хавфсизлигини амалга ошириш хизматини бош ҳожиб 
ва унинг ходимлари олиб борган. Саройда шарбатдорлар, дастурхончилар, 
таштадорлар, от боқарлар, хўжалик бекалари каби турли хизматчилар бўлган. 
Саройдаги барча хўжалик ишларини вакил бошқарган. Вакил саройдаги энг 
эътиборли кишилардан бири ҳисобланган. Наршахийнинг маълумот 
беришича, Наср II даврида Бухоро регистонида давлатдаги 10 та девонга атаб 
махсус 10 та бино қурилган. Давлатда қуйидаги девонлар фаолият кўрсатган: 
1. Девони вазир (бош вазир девони). Бу девонга қолган барча девонлар 
бўйсунган. Бош вазир девони барча маъмурий, сиѐсий, хўжалик ва ҳарбий 
маҳкамаларни назорат қилган. 
Олий 
ҳукмдор амир 
Қўшин 
Сараланг
ан қисм 
гвардия 
Зарур 
ҳолатларда 
йиғиладиган 
қисмлар 
Даргоҳ 
(сарой) 
Ҳорис амир 
Бош ҳоким 
ҳожиб 
вакил 
Дастурхончи, 
эшикоғаси, 
шарбатдор ва 
бошқалар 
Вилоят бошлиғи 
(ҳоким) 
Шаҳар бошлиғи 
Раис 
Расмий 
хужжатларни 
ишлаб чиқиш 
девони 
Молия ишлари 
девони 
Бош вазир девони 
Девонлар
(вазирликлар) 
Мухтасиб девони 
Сарой иш 
бошқарувчиси 
девони
Хат – хабарлар 
мутасаддиси 
девони 
Соқчилар 
бошлиғи девони 
Давлат мулклари девони 
Вақфлар девони 
Қозилик ишлари 
девони 
Жойлардаги 
бўлимлар 
ҳокимликла
рга 
бўйсунган 
Жойлардаги 
бўлимлар 
ҳокимликла
рга 
бўйсунган 
Фақат бош 
девон ва 
даргоҳга 
бўйсунган 

---

219