B. Siddiqov S. Abdullayev sh. Mexmonaliyev

Integratsiyalashgan ta’lim

Xo‘sh, bu ta’lim tizimi va fanlarni o‘qitishning an’anaviy usuli o‘rtasidagi farq nima? STEAM-ta’lim o‘quvchilar ilmiy usullarni amalda qanday qo‘llashni tushunishga kirishadigan aralash muhitni nazarda tutadi. Ushbu dastur bo‘yicha talabalar, matematika va fizika bilan bir qatorda, o‘z robotlarini ishlab chiqadigan va ishlab chiqaradigan robotlarni o‘rganadilar. Darslarda maxsus texnologik uskunalar ishlatiladi.
2014-yilda Quddusda bo‘lib o‘tgan «STEAM forward» xalqaro konferensiyasida quyidagi bayonotlar bildirildi:

• 
  Bolalarni STEAMga jalb qilish. Ushbu ta’lim maktabgacha yoshdan boshlab boshlanishi kerak, shuning uchun dasturlarni bolalar bog‘chalariga kiritish kerak.
  
• 
  Fan tili ingliz tilidir. Agar ilm-fanni o‘rganish va olim bo‘lishni istasangiz, bu tilni bilishingiz kerak.
  
• 
  Qizlar uchun Steam-ta’lim dasturlari kerak. Ilm-fan sohasidagi qizlar, ularning tartibliligi tufayli, o‘g‘il bolalar qila olmaydigan narsalarni qilishlari mumkin.
  
• 
  Science is fun! Ilm-fan quvnoq bo‘lishi kerak, u o‘quvchilar uchun qiziqarli va o‘ziga jalb qiluvchi bo‘lishi kerak.
  

Xulosa qilib aytganda, shuni ta’kidlashni istardikki, an’anaviy o‘qitish uslublari bilan taqqoslaganda, o‘rta maktabdagi STEAM yondashuvi bolalarni tajribalar o‘tkazishga, modellar tuzishga, mustaqil ravishda musiqa va filmlar yaratishga, o‘z g‘oyalarini haqiqatga aylantirishga va yakuniy mahsulotni yaratishga undaydi. Ushbu ta’lim yondashuvi bolalarga nazariya va amaliy ko‘nikmalarni samarali tarzda birlashtirishga imkon beradi va universitetga kirish va keyingi o‘qishni osonlashtiradi.
2.4. Iqtidorli o‘quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirishga qaratilgan tajriba-sinov ishlarini taxlili va samaradorligi
Tadqiqot doirasida olib borilgan tajriba-sinov ishlari jarayonida umumta’lim maktablarida iqtidorli o‘quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirish darajasi va bu haqida mavjud tushunchalarni aniqlashga imkon beruvchi pedagogik kuzatuvni olib borish bilan birga anketa so‘rovi va suhbatlar tashkil etildi. Tajriba-sinov Farg‘ona shahar 3- umumta’lim maktabning 10 -A va 10-B sinf o‘quvchlari ishtirokida olib borildi.
Tajriba-sinov ishlarining umumiy muddati aniq belgilandi, bosqichlarga ajratildi, shuningdek har bir bosqich yuzasidan xususiy maqsadlar belgilab olindi. Iqtidorli o‘quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirish muammosini tadqiq etishning muhim tarkibiy qismlaridan biri tajriba-sinov ishlarining tashkil etilishi bo‘ldi.
Tajriba-sinov ishlarini tashkil etish jarayonida asosiy maqsadga tayanilgan holda quyidagi vazifalar bajarildi:
1. Muammoning rivojlanish holatini aniqlash va o‘qitish amaliyoti jarayonida Iqtidorli o‘quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirishning ilmiy asoslarini aniqlash.
2. Iqtidorli o‘quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirish mezonlari va darajasini aniqlash.
3. Pedagogik amaliyotda iqtidorli o‘quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirishni ta’minlaydigan pedagogik sharoitlarni aniqlash va nazariy jihatdan asoslash.
Tajriba-sinov ishlarining tashkiliy-tayyorgarlik bosqichida tajriba maydonlari tanlandi, bosqichlari rasmiylashtirildi, respondentlar tajriba va nazorat guruhlariga ajratildi. Tajriba-sinov ishlari doirasida tashkil etilgan har bir mashg‘ulot samaradorligi aniqlandi. Respondent o‘quvchilarnng fikrlari umumlashtirildi. O‘quvchilar ishtirokida suhbat, davra suhbati, debat, bahs-munozara, ma’ruza, konferensiya, amaliy-seminar va treninglar tashkil etildi.
Iqtidorli o‘quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirish bo‘yicha olib borilgan tajriba-sinov bir necha bosqichdan iborat bo‘ldi. Tajriba-sinov maydonchalari sifatida Farg‘ona shahar 3- umumta’lim maktabning 8-A, 8-B, 9-A, 9-B, 10 –A,10-B, 11-A va 11-B sinflarida olib borildi. 8-sinfdan 11-sinfgacha A sinflar nazorat guruhi deb olindi. 8-B-11-B sinlar tajriba guruhi deb olindi.
Tajriba – sinov ishlariga jami 210 nafar o‘quvchi jalb etildi, bundan tajriba guruhiga 105 nafar, nazorat guruhiga 105 nafar oquvchlar olindi.
Tajriba – sinov ishlari makrabning o‘quv ishlari bo‘yicha direktor o‘rinbosari, metod birlashma rahbari va fan o‘qituvchilari nazorati ostida kuzatildi va tahlil qilindi.
Tajriba – sinov ishlarining dastlabki bosqichida o‘quvchilarga quyidagi savollarni erish orqali ularning iqtidorlari aniqlandi.
Savollar:
Bo‘sh vaqtingizni qanday o‘tkazishni xohlaysiz?
Maktabda o‘qitiladigan fanlardan qaysi biriga ko‘proq qiziqasiz?
Kitoblarni o‘qish sizning sevimli mashg'ulotingizmi?
Qanday asarlarni o‘qishni yoqtirasiz?
O‘qigan kitoblaringizdan misollar keltiring?
Qaysi fanlar sizga yoqadi?
Yaxshi baho olishni yoqtirasizmi?
Fan olimpiadalarida qatnashishni xohlaysizmi?
Qaysi fandan, qachon ishtirok etgansiz?
Diktant va insholarni istak bilan yozasizmi?
Muammoni hal qilishning turli usullarini topishga harakat qilyapsizmi?
O‘z fikringizni muammoni echimi deb bilib uni isbotlay olasizmi (misol orqali ifodalang)?
Siz atrofingizdagi dunyoga oid qo‘shimcha adabiyotlarni o‘qiysizmi (aniq adabiyotni yozing)?
Siz taniqli odamlarning hayoti va faoliyati bilan tanishasizmi (misol orqali ifodalang)?
Mehnat darslarida ishlash sizga yoqadimi?
Siz rasm chizishni yoqtirasizmi?
Siz buyuk rassomlar haqida yangi narsalarni o‘rganishni yoqtirasizmi?
Siz sport bo‘limlari haqida nima deyish mumkin?
Siz tanlov va musobaqalarda qatnashasizmi (qachon ishtirok etgansiz)?
Maktabdagi bolalar tashkiloti faoliyatida faol qatnashasizmi (misol keltiring)?
Siz o‘z ishingizni isbotlaysizmi, o‘z nuqtai nazaringizni himoya qilasizmi (misol keltiring)?
Do‘stlaringiz uchun yaxshi narsalar qilishni yoqtirasizmi?
Siz davlatimiz kelajagini qanday tassavur qilasiz?
Siz davlatimiz kelajagini qanday tassavur qilasiz?
Siz egallamoqchi bolgan kasbingiz jamiyatdagi o‘rni va ahamiyati haqida nimalar deya olasiz?
Uy ishlarini bajarishdan zavqlanasizmi?
Maktabdagi darslarni kuzatish va tahlil natijalariga ko‘ra, guruhlardan o‘quvchilar bevosita dars jarayonida o‘z iqtidorlarini namayon eta oldi. Uyga berilgan vazifalar ham bajarilganligi hisobga olindi.