B u X o r o d a V l a t u n IV e r s it e t I r a h im V o h id o V h u s n id d in es h o n q u lo V
Kishikim, yo'q anga yori vafodor
Download 4.31 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Kishikim, yo'q anga yori vafodor. Kishi yolg'uz jahonda bo'lmadi shod, N echakim bo'lsa olamda nam udor... Ko'rinadiki, Xoja hikoyalarida doimo olijanob g'oyalar ulug'lanadi. Insonni baxtli va saodatli ko'rish orzusi uning barcha asarlarida qaysidir jihati bilan aks etgan. U kichik hikoyalar ustasi sifatida ularga insoniyat uchun nihoyatda muhim bo'lgan umuminsoniy qadriyatlar, o'lmas www.ziyouz.com kutubxonasi g‘oyalami singdira olgan. Hikoyalar sodda va ravon uslubda yozilganligi, o ‘ziga xos tuzilishi, g'oyaviy-badiiy jihatdan mukammalligi va til xususiyatlari nuqtai nazaridan nihoyatda qimmatlidir. Mavzuni mustahkamlash uchun savollar 1.Xojaning hayoti va faoliyati haqida ma’lumot beruvchi m o'’tabar manbalar hamda uning o'rganilishi tarixi haqida ma’lumot bering. 2. Adibning oila muhiti haqida nimalar bilasiz? 3.Xoja sadrlik faoliyatini qachondan boshlagan, u shayboniylar xizmatiga o ‘tib qanday lavozimlarda faoliyat ko‘rsatdi? 4. «M iftoh ul-adl» qachon yozilgan va kimga bag'ishlangan? 5. «Maqsad ul-atvor» dostonining yozilishi tarixi haqida gapirib bering. 6. Adibning Babcdagi ijtimoiy-siyosiy va adabiy faoliyati haqida so'zlang. 7. «M iftoh ul-adl» va «Gulzor» asarlari uslubi, g'oyaviy-badiiy xususiyatlariga ko'ra mumtoz adabiyotimizdagi qaysi asarlarga o'xshaydi? 8. «Gulzor» va «Miftoh ul-adl» asarlarining bir-biridan farqli, o'ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat? 9. Xoja hikoyalarining mavzu rang-barangligi, qahramonlari haqida gapirib bering. 10. Hukmdorlar hamda axloqiy-ta’limiy mavzuda bitilgan hikoyalami g'oyaviy-badiiy jihatdan tahlil qiling. M avzuga oid tayanch tushunchalar Hasanxoja Nisoriy «Muzakkir ul-ashob». A.Fitrat. V.Zohidov. N.M allayev. S.Qosimov. M.Mirzaaxmedova. A.Ibrohimov. I.Bekjon. M uham m ad Temur Sulton. Abdulvahobxoja binni Sulaymonxoja. Husayn Boyqaro. Abu Said Mirzo. Badiuzzamon Mirzo. M o'min Mirzo. Kepak M irzo. Shayboniyxon. Ubaydulloxon. M uham m ad Solih. Ko'chkunchixon. Jonibek Sulton. «Gulzor». «Miftoh ul-adl», «Maqsad ul-atvor». Iskandar. No'shiravon. Abuzaijumhur. Sulton Mahmud. Xo'ja Hasan. Shayx va murid. Sulaymon va obi hayot. Adabiyotlar 1. Ibrohimov A. XVI asr adabiyotining xos xususiyatlari. Toshkent: «Fan», 1976. www.ziyouz.com kutubxonasi 2. Mallayev N . O'zbek adabiyoti tarixi. Toshkent: « 0 ‘qituvchi», 1976, 645-669-betlar. 3. Mirzaaxmedova M. Xoja Toshkent: «Fan», 1975, 4. P oshshoho‘ja. «M iftoh ul-adl» va «Gulzor»dan. Toshkent: O'zdavnashr, 1962. 5. O'zbek adabiyoti tarixi. 5 tomlik, 3-tom . Toshkent: «Fan», 1978, 117-133-betlar. 6. O'zbek adabiyoti (Badiiy matn namunalari). Ko'p jildlik. 3-jild. Toshkent, 1959, 230-273-betlar. 7. Hasanxoja Nisoriy. Muzakkirul ashob. Toshkent, 1993. www.ziyouz.com kutubxonasi Х О П М А (TRNIDA M u h taram kitobxon! Q o'lla n m a sahifalarida biz Siz bilan im koniyatim iz doirasida m uloqot qilishga, uzoq va boy m a’naviy xazinamiz xususida mulohaza yuritishga harakat qildik. Buning uchun bizga m um toz badiiyatimiz namunalari, Istiqlol mafkurasi bergan g'oyaviy asos, ustoz, kasbdosh, tengdosh, safdosh-u maslakdosh tadqiqotchilam ing ilm iy ishlarida o'rtaga tashlangan bo'liq fikr-u mulohazalar manba vazifasini o'tadi. Qo'llanmaning mag'iz-mag'zida turadigan va uning sahifalarida ko'zga «yarq» etib tashlanadigan tayanch masala huquqiy va demokratik taraqiyot tamoyillari yo'lidan dadil olg'a borayotgan Ona-O'zbekistonning umidli istiqboli uchun xizmat qilishga qodir-«Barkam ol avlod (sh a x s) orzusi»dir. Tahlilga tortilgan barcha asarlaming o'rganilishi jarayonida ana o'sha ulug' g'oyaga asosiy e’tibor q a r a tild i. B u n in g u c h u n b izg a yurt sa rv a rin in g (P r e z id e n t I.A.Karimovning) dono mushohada va ko'rsatmalari, ayniqsa, «M utelik falsafasidan x o li bo'lgan shaxs» tarbiyasiga doir qat’iy ta’kidlari bizning diqqat markazimizda turdi va ilhom baxsh etdi. Yurtboshimizning ulug' Alisher N avoiy shaxsiyati va ijodiga doir mehr-u ixloslari, amalga oshirayotgan betakror ibrat ham da bildirayotgan b o 'liq fikrlari, Respublika Vazirlar Mahkamasining maxsus qarorida 20 05 -y iln in g «Navoiyxonlik yili» tarzida ta’kid etilishi Davlatimizda m umtoz adabiyot, m a’naviy qadriyatlarimizning muhim axloqiy-ma’rifiy dastur maqomida ekanligi har qanday kitobxonning qalblarini ham iflixor tuyg'ulariga to'ldirishi, shak-shubhasizdir. Biz ham ana o'sha hayotbaxsh ne’matdan zo'r qoniqish hosil qilib, qo'llanmada Hazrat Amir N izom iddin Alisher N avoiy hayot va ijodlariga nisbatan kengroq o'rin ajratishni ma’qul ko'rdik... Qo'llanm a bizning ayni yo'nalishdagi dastlabki jiddiy ijodiy ishimizdir. Shu ma’noda uning sahifalarida nuqsonlaming, munozarabop o'rinlaming borligi tabiiy. Takror bo'lsa-da, Sizning xolisona fikr-u mulohazalaringizdan umidvor ekanligimizni yana bir karra aytishni lozim sanadik... Ulug'larimizning munawar ruhi poklari hammamizni ma’naviy poklanish-hidoyat yo'liga boshlasin! www.ziyouz.com kutubxonasi M UN DA RIJA M U Q A D D IM A 0 ‘R N I D A .............................................................................. 3 I-B O B ..“0 ‘Z B E K M Y M T O Z ADABIYOTI TARIXI” FANIG A K I R I S H .................................................................................................................... 5 1.1. 0 ‘zbek m um toz adabiyoti fan sifatida................................................5 1.2. 0 ‘zbek m um toz adabiyoti tarixining tarkibiy qism lari.................. 5 1.4. 0 ‘zbek m umtoz adabiyoti tarixining taraqqiyot yo‘li, davrlashtirish tamoyillari va u haqdagi bahs-u munozaralar............ 10 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar............................................. 11 Mavzuga oid tayanch tushunchalar......................................................... 11 Adabiyotlar..................................................................................................... 12 II-B O B . E N G Q A D IM G I ADA BIY Y O D G O R L IK L A R ................ 13 2.1. Qadimgi madaniyat. Turon - qadimiy adabiy-madaniy markazlardan b ir i.........................................................................................13 2.2. Eng qadimgi og'zaki adabiyot yodgorliklari..................................17 2.2.1. M if va afsonalar................................................................................. 19 2.2.2. Q o‘shiqlar va lirik she’rlar.............................................................. 25 2.2.3. Qahramonlik e p o s i............................................................................ 30 2.3..Yozm a yodgorliklar...................................... ........................................ 42 2.3.1. «Avesto» - zardushtiylik dinining muqaddas kitobi.................. 42 2.3.2. 0 ‘rxun-Enasoy yodgorliklari......................................................... 46 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar............................................. 50 Mavzuga oid tayanch tushunchalar......................................................... 51 Adabiyotlar..................................................................................................... 51 III-B O B . X -X II A SR L A R 0 ‘Z B E K A D A B IY O T I.............................52 3.1. X -X II asrlardagi madaniy h ayot....................................................... 52 3.2. X-XII asrlar badiiy adabiyot taraqqiyotida yangi b osq ich .........56 3.3. Mahmud Q oshg‘ariy va uning «Devonu lug‘otit turk» a sa ri..... 61 3.4. Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» dostoni — turkiy «Shohnom a»................................................................................................... 67 3.5. Ahmad Yugnakiy va uning «Hibat ul-haqoyiq» d ostoni............. 83 3.6. Ahmad Yassaviyning hayoti va ijodi. «Devoni hikmat» asari, uning axloqiy-m a’rifiy, ma’naviy-tarbiyaviy m ohiyati......................93 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar..............................................99 Mavzuga oid tayanch tushunchalar....................................................... 100 A dabiyotlar................................................................................................... 100 www.ziyouz.com kutubxonasi IV -BO B. XIII A SR VA XIV ASR BOSHLARIDAGI 0 ‘ZBEK ADABIYOTI............................................................................................... 102 4.1. XIII asr va XIV asr boshlaridagi ijtimoiy-siyosiy, madaniy va adabiy h a y o t............................................................................................... 102 4.2. Nosiruddin Rabg'uziy va uning «Qisasi Rabg'uziy» a sa r i....... 106 4.3. Pahlavon Mahmud ruboiylarining axloqiy-ma’naviy ahamiyati 114 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar...........................................118 Mavzuga oid tayanch tushunchalar.......................................................119 Adabiyotlar.................................................................................................. 119 V -B O B . XIV A SR 0 ‘RTALARIDAN XVII ASRGACHA B O ‘LGAN DAVR 0 ‘ZBEK A D A B IY O T I............................................................. 120 5.1. Temur va temuriylar davlatining asoslanishi. Davming ijtimoiy- siyosiy, madaniy-adabiy h ayoti.............................................................120 5.2. Adabiy aloqalar. Tarjima adabiyoti va adabiyotshunoslik asarlari..... 126 5.3. Xorazmiyning «Muhabbatnoma»asari, uning badiiyati...........130 5.4. Qutb Xorazmiyning «Xusrav va Shirin» dostoni — erkin-ijodiy taijimaning nodir nam unasi................................................................... 140 5.5. Sayfi Saroyi—lirik shoir. Uning «Suhayl va Guldursun» dostoni 149 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar........................................... 158 Mavzuga oid tayanch tushunchalar....................................................... 158 A d ab iyotlar................................................................................................. 159 VI-ВО В. XV ASRN IN G BIRINCH I YARMIDA YASHAB IJOD ETGAN 0 ‘ZBEK S H O IR L A R I..........................................................160 6.1. Durbekning «Yusuf va Zulayho» dostoni hamda bu haqdagi bahs- u munozaralar............................................................................................. 160 6.2. Haydar Xorazmiy va uning «Maxzanul-asror» dostoni badiiyati 167 6.3. Atoiy she’riyati mundarijasi, janrlari va b ad iiyati..................... 172 6.4. Sakkokiyning hayoti va ijodi. Shoir qasidalarining g'oyaviy-badiiy ta h lili............................................................................................................. 178 6.5. Lutfiy—malikul-kalom. AhmadTaroziy Mavlono Lutfiy haqida. «Gul va Navro'z» haqida b ah slar.......................................................... 185 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar........................................... 195 Mavzuga oid tayanch tushunchalar.......................................................196 Adabiyotlar...................................................................................................196 V II-BO B. A L ISH E R NAVOIY-ADABIYOTIM IZNING MILLIY IFTIX O R I.................................................................................................... 197 7.1. Alisher N avoiy hayoti va ijodining o'rganilishi tarixi.............. 197 www.ziyouz.com kutubxonasi 7.2. Ulug* shoim ing bolalik va yoshlik yillari....................................... 208 7.3. Alisher N avoiy hayotining Samarqand davri.............................217 7.4. Alisher N avoiy davlat va jamoat art>obi........................................225 7.5. Shoir hayotining so'nggi yillari......................................................238 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar.........................................244 Mavzuga oid tayanch tushunchalar.....................................................245 Adabiyotlar................................................................................................... 246 V III-BO B. A L ISH E R NAVOIY S H E ’R IY A T I.............................247 8.1. Alisher N avoiy devonlari, ulaming tartib berilishi tarixi, janriy tarkibi va m avzulari.................................................................................... 248 8.2. Alisher N avoiy g'azaliyotining shakliy, g'oyaviy xususiyatlari, yetakchi qahramonlari va badiiyati........................................................ 258 8.3. Kichik she’riy asarlari: qit’a, ruboiy, tuyuq va lug‘z (chiston)lar 271 8.4. Alisher Navoiy-qasidanavis............................................................. 283 8.5. «Devoni Foniy»ning tuzilishi, janriy tarkibi va g'oyaviy-badiiy xususiyatlari..................................................................................................291 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar........................................... 302 Mavzuga oid tayanch tushunchalar......................................................303 A d abiyotlar..................................................................................................303 IX-BO B. SHARQ XALQLARI ADABIYOTIDA XAMSACHILIK A N ’ANASI VA A LISH ER NAVOIY “XAM SA”S I ........................ 305 9.1. Xamsachilik an’anasi va Alisher Navoiy «Xamsa»sining yaratili shi ta rix i........................................................................................................305 9.2. «Hayrat ul-abror» - muqaddimaviy doston. Asaming tuzilishi, maqolat va hikoyatlar tah lili................................................................... 310 9.3. «Farhod va Shirin» — ishqiy sarguzasht doston. Asaming tuzili shi, mavzu va g'oyalar olami, yetakchi qahram onlari................... 325 9.4. «Layli va Majnun» — ishqiy, fojiaviy doston. Asaming tuzilishi, yetakchi obrazlari va badiiyati................................................................. 346 9.5. «Sab’ai sayyor» — Navoiy nazmining yetti sohir tu h fasi...... 358 9.6. “Saddi Iskandariy” — “Xamsa”ning xotimaviy dostoni. Asaming mavzu va g ‘oyalar olami, hikoyat va masallar tahlili.......................378 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar........................................... 388 Mavzuga oid tayanch tushunchalar....................................................... 389 Adabiyotlar................................................................................................... 389 X -BO B. “L IS O N UT-TAYR” FALSAFIY MASAL D O ST O N ...391 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar..........................................406 www.ziyouz.com kutubxonasi Mavzuga oid tayanch tushunchalar.......................................................406 XI-BO B. ALISH ER NAVOIYNING NASRIY ASARLARI......407 11.1. I.Ilmiy-filologik tadqiqotlar.......................................................... 407 11.2. Ustozlarga bag'ishlangan yodnom alar....................................... 418 11.3. Tarix, tasaw u f va din tarixiga oid asarlar.................................. 422 11.4. «Mahbub ul-qulub» («Ko'ngillaming sevgani») pandnomasi431 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar...........................................437 Mavzuga oid tayanch tushunchalar.......................................................438 Adabiyotlar.................................................................................................. 438 XII - BO B. ZAHIRIDDIN M UH AM M AD B O B U R ..................439 12.1. Boburshunoslik tarixiga bir n a za r................................................439 12.2. Zahiriddin Muhammad Bobuming hayoti va ilmiy — adabiy m erosi............................................................................................................441 12.3. Bobur Mirzo she’riyati. G'azallarining mavzulari va badiiyati459 12.4. Shoim ing ruboiy va tuyuqlari tahlili............................................ 468 12.5. «Bobumoma»-qomusiy a sa r ......................................................... 473 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar............................................ 487 Mavzuga oid tayanch tushunchalar....................................................... 489 Adabiyotlar.................................................................................................. 489 XIII - BO B. M UH AM M AD SO LIH VA UNING “ SHAYBONIYNOM A” D O S T O N I................................................... 491 13.1. Muhammad Solih hayoti va ijodining o'rganilishi tarixi....... 491 13.2. Hayoti va faoliyati........................................................................... 493 13.3. «Shayboniynoma» - tarixiy-jangnoma d o s to n .......................... 497 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar...........................................508 Mavzuga oid tayanch tushunchalar....................................................... 509 Adabiyotlar.................................................................................................. 509 XIV - BO B. XOJA - HIKOYANAVIS A D I B ...............................511 14.1. Xoja va uning adabiy merosining o'rganilishi ta rix i.................511 14.2. Adibning hayoti va faoliyati............................................................512 14.3. «Miftoh ul-adl» va «Gulzor»dagi hikoyalar tahlili.................. 514 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar........ ..................................521 Mavzuga oid tayanch tushunchalar.......................................................521 Adabiyotlar.................................................................................................. 521 XOTIM A 0 ‘R N ID A ................................................................................ 523 www.ziyouz.com kutubxonasi R A H IM V O H ID O V H U S N ID D I N E S H O N Q U L O V 0 ‘ZBEK MUMTOZ ADABIYOTI TARIXI ( E n g q a d i m g i d a v r l a r d a n X V I a s r o x i r i g a c h a ) 0
N ash r uchun m as‘u l:
‘zbekiston Yozuvchilar uyushm asi A d ab iyo t jam g 'arm asi d ire k to ri Q urbonm urod -Jum ayev M u h a rrir: N o d ir Ram ozonov M u savvir va texn ik m u h arrir: N o d ir O rtiq ov D ilsh o d Ju m avcv Terishga b e rild i 04 .
.
y. Bosishga ru x sat e tild i
.
.
y. Q og'oz fo rm a ti 60 x
l/l(. O f set bosm a usulida bosild i. H ajm i 33.0 bosm a toboq. N u sx asi
. Buyurtm a №37 0 ‘zbekiston Yozu vchilar uyushm asi A d ab iyo t ja m g ‘arm asi n ash riyo ti,
, Toshkent, J- N e ra ко ‘chasi,
-uy.
«А V T O - N A SH R » shoЪ а korxonasi Download 4.31 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|