Badiiy tarjimada adekvatlik tushunchasi

O8zbek tili milliy va ta9limiy korpusining nazariy va amaliy masalalari 
Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
116 
Qolaversa, yirik tarjimashunos olimlar A.Shveytser, L.Barxudarov va 
V.Komissarovning lingvistik tarjima nazariyasiga oid bo8lgan adekvat va 
ekvivalent tarjima haqida quyidagi fikrlarni aytadilar: ekvivalentlikning oliy d
arajasi bo8lib, unda asliyatning janriy - stilistlik talablari, 
barcha lisoniy va g8ayrilisoniy (ekstralingvistik) omillar hisobga olingan, maksimal 
darajada hissiyot, asliyat va asliyat ruhi saqlangan bo8ladi. Har bir adekvat tarjima, 
albatta, ekvivalent 
bo8ladi, ammo har bir ekvivalent tarjimani adekvat deb 
bo8lmaydi". 
Adekvat tarjimani yuzaga chiqaradigan eng muhim omil tarjimonning 
bilimi hisoblanadi. Tarjimashunos olim G8aybulla Salomov: <...tarjimonda 
yozuvchi va tanqidchi, aktyor, rassom, bastakor va olim mehnatidan nimadir bor. 
Bu shundan iboratki, tarjimon lingvist bo8lib lisoniy manbani tahlildan o8tkazadi, 
aktyor singari birovning qiyofasiga kiradi va ayni vaqtda o8zligini saqlaydi, o8zi 
o8girayotgan narsaga va, ayniqsa, o8z mehnatiga tanqidiy nazar bilan qaraydi, 
tarjima qilinayotgan asliyatni yaxlit holga hamda bo8laklarga bo8lib bir necha 
marotaba kerakli joyda ovoz chiqarib o8qiydi, jonli siymosini va qalbini qidiradi.=-, deb ta9kidlaydi. 
Ya9ni har qanday murakkab vaziyatda tarjima matnini qiyinchiliksiz to8g8ri 
yoritib berish tarjimondan turli sohalardagi boy bilimga ega bo8lishni, bir vaqtning 
o8zida ham professional axborot yetkazuvchi, ham akademik, ijtimoiy bilim egasi 
bo8lishini talab qiladi. Badiiy tarjima bilan shug8ullanadigan tarjimon nafaqat 
xorijiy tilni puxta egallashi, balki shu til tarixini, madaniyatini, xalqaro madaniy 
aloqalarga oid bilimlarni, psixologiya sohasini, xalqlar va dinlar tarixini bilishi 
ham lozim.
Qiyosiy fiklash uchun filologiya fanlari nomzodi N.Isamuhamedova 
tadqiqotida V.Shekspirning  
iborasining G8.G8ulom va J.Kamol tarjimalarida berilish uslubini tahlil etar ekan, 
leksemasining kognitiv xaritasini tuzadi [Ochilov, 2014: 5]. Unga 
binoan, lug8atlarda berilgan leksemasining xavotir va xavf bilan bog8liq 
assotsiatsiyaga ega tushuncha ekanligini aniqlaydi. Shuning uchun ham 
 
so8zining lug8aviy ma9nosini keltirishni to8g8ri deb hisoblaydi. Tadqiqotchi 
G8.G8ulom va J.Kamol tarjimalarini jadval vositasida tahlil qilib, J.Kamolning 
suvga nisbatan qo8llagan betiyiq va beqaror sifati va G8.G8ulomning aldamchi, 
riyokor sifatlarini taqqoslaydi. 
Adekvat tarjimada kitobxonning matnni tushunishi va his qilishiga sharoit 
yara
tmoq lozim. O8zbek kitobxoni uchun edi=dan ko8ra ayni paytda, bu ibora inglizcha Tarjima har qancha asliyatga muvofiq va katta mahorat bilan amalga 
oshirilgan bo8lmasin, aksariyat tarjimonlar asardagi ayrim o8rinlarni, so8z va 
tushunchalarni milliylashtirishdan o8zlarini to8xtatib qololmaydilar. Milliy o8zlik 
har bir tarjimada u yoki bu darajada o8zini namoyon qiladi. Aytaylik, mahorat 
mevasi bo8lgan puchligini yo8qotib, Qodiriyning 

---