Bajardi : Qodirova Zilola Amonovna sbxa – 94/21 gurux talabasi Toshkent 2022

Bozor iqtisodiyoti

Aksincha, uning narxi qanchalik past bo'lsa, boshqa barcha narsalar teng bo'lgan holda, ushbu mahsulotning ko'proq birliklari sotib olinadi.
Tovarning bozor bahosi bilan talab mavjud bo'lgan miqdor o'rtasida har doim ma'lum nisbat mavjud. Mahsulotning yuqori narxi unga bo'lgan talabni cheklaydi, bu mahsulot narxining pasayishi, qoida tariqasida, talabning oshishiga olib keladi.
Talab egri chizig'ining siljishi ko'plab omillar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Bularga daromadning o'zgarishi, iste'molda ma'lum bir mahsulotning o'rnini bosuvchi yoki to'ldiruvchi tovarlar narxi, iste'molchilarning didi va afzalliklari, ushbu mahsulotning kelajakdagi narxlari yoki uning tanqisligi darajasiga oid taxminlar, mavsumiy tebranishlar, hajmi va tarkibidagi o'zgarishlar kiradi.
Mamlakat iqtisodiyoti va korxona iqtisodiyotining asosini amaliy (eksperimental) ob'ekt, muayyan muammo yoki iqtisodiyotning o'ziga xos tomoni bilan bog'liq faktlar tashkil qiladi. Faktlarni gipotezalar bilan solishtirish orqali nazariy asoslar tasdiqlanadi yoki rad etiladi. Shunga qaramay, bu iqtisodlarni bilish ob'ektlari bir-biridan farq qiladi.
Mamlakat iqtisodiyotini bilish ob'ektlari sifatida umumiy iqtisodiy jarayonlar, "uy xo'jaligi", "korxona", "davlat" va "tashqi bozor" kabi jamlangan tarmoqlar o'rtasidagi munosabatlar hisoblanadi. Ushbu fan ushbu jarayonlarni sxema bo'yicha tahlil qiladi: sabablar - oqibatlar - munosabatlar va fundamental farazlarni shakllantiradi, keyinchalik ular aniq faktlarni o'rganish asosida tasdiqlanadi.
Ushbu fan (mamlakat iqtisodiyoti) bu jarayonlarni tushuntirish bilan birga, belgilangan maqsadlarni hisobga olgan holda ularni chuqurroq tadqiq qilishga va sxema bo'yicha bir nechta mumkin bo'lgan echimlardan tanlashga harakat qilmoqda: maqsad - vosita - munosabatlar.
Bu iqtisodiy munosabatlarning aksariyati mamlakat iqtisodiyoti uchun ham, korxona iqtisodiyoti uchun ham amal qiladi.

Bozor iqtisodiyoti mexanizmi

Biroq, ikkinchisining tadqiqot ob'ekti alohida xo'jalik yurituvchi sub'ektlarda sodir bo'ladigan va ulardan kelib chiqadigan barcha jarayonlardir. Bunda umumiy iqtisodiy jarayonlar ularning alohida xo’jalik sub’ektlariga ta’siri nuqtai nazaridan ko’rib chiqiladi. Ular har bir xo'jalik yurituvchi sub'ektning ma'lum reaktsiyasini keltirib chiqaradigan (bozor sharoitlari) deb hisoblanadi. Hozirgi vaqtda korxona iqtisodiyoti nafaqat an'anaviy ma'noda xo'jalik yurituvchi sub'ektlarni, balki davlat, notijorat (notijorat) korxonalarni, masalan, oliy o'quv yurtlari, iste'molchilar jamiyatlari va boshqalarni ham o'rganmoqda.
Korxona iqtisodiyoti (mikroiqtisodiyot) nazariy jihatdan (ilmiy dasturlar doirasida) ko'rsatilgan jarayonlar bo'yicha ilmiy farazlarni shakllantirishga harakat qiladi, ularni empirik ma'lumotlar asosida sinab ko'radi va sabablarni o'rganish asosida ko'rsatadi: qanday natijalarni kutish kerak (sxema bo'yicha: sabablar - oqibatlar). Shu bilan birga, ushbu o'quv intizomi amaliy xususiyatga ega bo'lib, ma'lum rivojlanish maqsadlari va mavjud vositalar (maqsadlar - vositalar) asosida qaror qabul qilish modellarini ishlab chiqadi, ular amaliy muammolarni hal qilish uchun vositalar sifatida ishlatiladi (maxsus korxona iqtisodiyoti).
Mamlakat iqtisodiyotini alohida xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning sa'y-harakatlari yig'indisi sifatida ifodalash mumkin. Biroq, alohida xo'jalik yurituvchi sub'ektlarga tegishli bo'lgan narsa butun mamlakat iqtisodiyotiga taalluqli bo'lishi shart emas.
Nazariy va amaliy iqtisodiyot iqtisodiy rivojlanish qonuniyatlarini aniqlaydi va tadqiq qiladi, iqtisodiy tizimlarning ishlash mexanizmini tahlil qiladi va xalq xo'jaligida va alohida xo'jalik sub'ektlari bo'yicha boshqaruv usullarini o'rganishga alohida e'tibor beradi.