Bajardi. A hikmatullayev Qabul qildi. J

(jtimoiy.iqtisodiy axbor00arning shakllanishi va ularning -tuŕlări"

I Makroiqtisodiy tahlilning asosiy soha;i — mamlakatda ishlab chiqarishning urnumiy hajmi, inflatsiya sur'atlari, ishsizlik darajasi, to 'lov balaasi saldosi. ayirboshlash kursi kabi makroiqtisodiy ko'rsatkichlar. Makroiqtis•odiy tahlilning maqgadi nmunuy ko ^k rsatkichlar ma ' lumotlarining 0' zgarishini izohlash va da v lat organlariga hamda jamoat tashkilotlariga iqtisodiy vazifalarni hal etishda va iqłisodiy vaziyatdagi kutilmagan o'zgarishlarga munosabat bildirishda yo'l ko' rsatishdan iborat. Quyida eng muhim makroiqtisodiy I ko'rgatkichlarni va ular o'rt•asidagi bog'liqlikning asosiy turlariai, shuningdek, bozor va o'tish iqtisodiyotiga ega bo'lgan mamlakatlarda intlatsiya, bandlik. ishsizlik, real ish haqi darajasini o ^k lchasl\ va tahlil qilish usuliarini ko'rib chiqamiz. Ushbular esa ayni paytda axborot ob'cktlari hisoblanadi.
Milliy iqtisodiyot o'zaro bog'liq sektorlar va tannoqlarning murakkab yig'indisini namoyon etadi. Uning eng muhim tavsift{Lri I - tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish va iste'n-łal qilish haimi, intlatsiya va iqtisodiy o ^t sish sur'atlari, bandlik, ishsizlik va daromad darajalari. Ushbu makroiqtisodiy ko'rsntkichlar, ularning 0' zgarishi haqidagi axborot mil]iy hisoblar tizimida to'liq aks ettirilgan. I Makroiqtisodiy ko'rsatkichlar tahlil va prognoz uchun asosiy axborot I ob'ekti hisoblanadi.
1.3. Makroiqtisodiy ko'rwtkichlar nxborot ob'ekti sifatidn
Milliy hisoblar tilimi (MHT) makroiqtisodiy ma'lumotlarga ishlov berish va ularni makroiqtisodiy tahlil maqsadlari uchun tizimlashtirilgan
6
ko'rin%shda taqdim etish imkonini beruvchi buxgalteriya hisobi sifatida ishtab chiqilgan. U milliy iqtisodiyot ko%M1tkichlarini tahlil qilish. baholash va monitoringini amalga oshirishda zarur bo'lgan axbocotning uzluksiz oqimini tashkil etish uchun xalqaro hamjamiyat tomonidan tan olingan bazani o'zida namoyon etadi.
Milliy hisoblar tizimi — muayyan davrda real ishlab chiqarish hajmini va barcha asosiy sektorlar va ishlab chiqarish omi]larining mamlakatning umumiy ishlab chiqarishiga qo'shgan hissasini ko'ßatuvchi turli faoliyat turlarini hisobga oluvchi statistika tizimi.
Ta'kidlash lozimki, MHTning makroiqüsodiy tahli[ uchun o'ta muhim ahamiyalga egaligi quyidagilarda namoyon bo'ladi.
I. MHT makroiqtisodiy tahlil uchun za_rur baza hisoblanib, o'zining ancha moslashuvchanligi va qulayligi bilan ajralib turadi. Rivojlanishning turli bosqichlarida turgan mamlakatlar uchun hisob-kitoblarmi amalga oshiTish uchun manba bf]'lib xizmat qiladi. hamdu tahlil va prognoz uchun axborot bazasi hisoblanadi.

2. 
   MHT nafaqat muayyan davrda. balki dinarnikada ham (rnuayyan vaqt qatori mohaynida) eng muhim makrniqtisodiy o' rtachu ko'ft-;atk ichlar (masa]an, ishlah chiqarish hajmi va bandlik dacajasi) harakatini kuzatish imkonini beruvchi ti7imni o'zida narnoyon etadi.
   
3. 
   MHT xalqaro taqqoslashlar uchun eng muhim axborot manbai hisoblanadi_ chunki xalqaro tashkilotlarga milliy hisobvaraq]ar boiyicha ma'lumodarni. xalqaro standartlarga mos keluvchi ta'riflar va tasniflarni taqdim etishda foydalaniiadi, Ushbu ma']unnotlar ko'plab holatlarda. masa]an, imtiyoz]i yordam olish huquqini belgilashda, XVFga a'zo mamlakatlar kvotalarini hisoblab chiqishda, shun ingdek, lurli mamlakatlar milliy hisoblarini taqqoslashni amalga oshirish imkonini beradi.
   

MHTga muvofiq iqtisodiyot ak[ivlarga ega bo'lib, majbütiyatlarni go' Iga kiritishga qodir bo'lgan va boshqa iqtisodiy birllk_lar bilan iqtisodiy bitimlarni tuzuvehi iqtisodiy agentlarning institutsional birliklaridan tarkib topgan. MHT milliy iqtisodiyotni tashqi dunyodan rezidcntlik mansublik tamoyili bo'yichä ajratib turadi.
Milliy hisobl&l' tizimi bOz.Oi' iqtisodiyotiga ega bo'lgan mamlakatlarda bir nechu o'nlab yildan buyon foydalanihnoqda. Ilgari markazlashgan rejültshtirish qo'l]unilgan mamlakatlarda ighl'db chiqurishning Yåkuniy hajmini o'lchash uchun boshqa tizino — moddiy mahsulot tizimi (MMT) ishlab chiqilgan ho-lib, uning doirasida ighlab
chiqarish umumiy hajmining ko•rsatkichi bo'lib moddiy ishlab chiqarishning sof mahsuloti (MIChSM) xizmat qilgan.
Makroiqtisodiy tahlilda axborot texnologiyalardan toydalanish yo ' nalish]ari
Hozirgi ax borot texnologiyalari rivojlangan sharoitda makroiqtisodiy tahlil va prognozlashda kompyuter texnologiyalardan keng foydalaniladi. Hozirgi kunda texnika rivojlanishi natijasida, ko•plab murakkab va ko'plab insonlar mehnatini qiluvchi jarayonlarni birgina dastur orqali amalga oshirish imkoni mavjud bo'lmoqda. Odalda, iqlsodiy tahlil va prognozlashda matematik amaliy paketlardan foydalanib, hular quyidagilar: MS Excel, Stata. E Views. Statistics va boshqalar.
Amaliyotda MS Excel. Stata va Eviews dasturiy paketlardan keng foydalaniladi. MS Excel oqali malumotlarni yig'ish, ularni qayta ishlash va statistik baholashda foydalaniladi. Ma'lumotlami statistik baholash, lahlil qilish va ko'rsatgichlarni o'zaro bog'liqligini baholashda Stata dasturiy paketidan foydalaniladi. Bir qancha kuzatuv vaqt ma'lumotlari asosida iqtisodiy jarayonlarni ekonometrik va prognoz qilishda Eviews das•turiy paketdan foydalanish qulay bo'lib hisobianadi, Ushbu jarayonni amalga o.shirish uchun quyidagi bosqichlarni bajarish lozim:
-MS Excelda rnavjud ma' lumotlarni yangi MS Exce[ga ko'chirib usbbu tuylni • 'COXPaHHTb KaK" buyrug'i yordamida MS Excel 5. 0/95 shaklida saqlashimiz kerak:
-Kompyuterda o'rnatilgan Eviews dasturini ishga lushirib quyidagi jarayonni amalga oshirish kerak: "File" "New" —i "Workiile", so'ngra sizda ma'lumotlar yillik, yarim yillik, choraklik, oylik, haftalik haqidagi buyriqni tanlashiz kerak bo'ladi, keyin ma'lumotlarning boshlanish muddati va tugash muddati haqidngi ma' lumotni kiritagi7 "enter" tugmasini bosgandan so'ng, yungi ish sahifasi ochi ladi;
-Nlavjud ma' lumotlami Eviews dasturiga kQ'chirish uchun quyidagi jarayonni amalga ash irish kerak: "File" "Import" "Read TextLocus-Exce\" va Excel 5. 0/95 shaklida saqlangan faylni canlab "OTKPb1Tb" burug' i beriladi. So' ngra har bir ko'rsatgich nomi yozilib "ok" buyrug'i beriladi (eslatib o'tamiz, Excelda saqlangan ma'lumotlarda vergul o'miga nuqta ishlatiladi, ko'rsatgichlarning nomi lotin alifbosida yoziladi ).
-Ko'rsatgichlarni o•zgarigh tendensiyalari asogida holat qaysi funksiya qonuniyatiga tegishligi aniqlanib. tünksiyaning parametrlari

MAKROIQTISODIY TAHL[LNING USLUBI VA USLUBIYATI