Bajardi Eshondedayev Zaynobiddinxo’ja Qabul qildi

1.2 O‘zbekiston respublikasida davlat hokimiyatining uy-joy siyosati
Insoniyatning tarixiy rivojlanishi davomida asosiy va muhim vazifalardan biri aholining turmush darajasini yaxshilash masalasi boiib kelgan. Aholining turmush darajasi, hayot kechirishi bilan bog‘liq bo‘lgan moddiy ne’matlar mavjudligi va ijtimoiy sohada ko‘rsatilayotgan xizmatlarning tashkil etilish darajasiga bog‘liq.
O‘z navbatida ma’naviy va moddiy ne’matlar inson tafakkurining mahsuli, samarali mehnati natijasi hisoblanadi. Hozirgi kunda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan qabul qilingan uslubga muvofiq dunyodagi mamlakatlarning taraqqiyot darajasi reytingi ularning iqtisodiy salohiyati yoki harbiy qudratiga qarab emas, balki, aholi turmush madaniyati va inson resurslarining rivojlanish
darajasiga qarab belgilanadi.
Aholining turmush darajasi mamlakatda olib borilayotgan ijtimoiy siyosat va ijtimoiy sohaning rivojlanishi bilan bog‘liq bo‘ladi. O‘z navbatida ijtimoiy soha aholiga moddiy va ma`naviy ne’matlar yetkazib beruvchi infratuzilmalardan tashkil topadi. Ta’lim, madaniyat, san’at, sport va sog‘liqni saqlash kabi sohalar aholini komil inson qilib tarbiyalash uchun xizmat qilsa, uy-joy xojaligi va kommunal xizmatlar tizimining rivojlanishi aholining farovon hayot kechirishi va munosib turmush tarzining shakllanishi uchun sharoit yaratadi.
Dunyoda aholi statistikasi ma’lumotlari o‘rganilganda,bundan bir asr oldin, 1900-yilda yer yuzida 1608 million aholi yashaganligi qayd etilgan bo‘lsa, oradan bir asr o ‘tib, 2000- yilda esa yer yuzida aholi soni 5 mlrd. 300 million kishiga
yetkanligini ko‘rish mumkin. Albatta aholi sonining ko‘payib borishiga fan va texnika taraqqiyoti, tibbiyot sohasining rivojlanishi natijasida aholiga qirg‘in soluvchi epidemiyalarni davolash imkoniyati topilganligi muhim ahamiyatga ega bo‘lgan bo‘lsa, aholining yashashi uchun shart-sharoitni yaxshilanishi, turmush darajasining yuksalib borishi va sog‘lom farzand tarbiyasi uchun qulay imkoniyatni yaratib berishda uy-joy-kommunal xo‘jaligi sohasi muhim o‘rin egallaydi.
Uy-joy qurilishi va kommunal xojaligi tarixiga nazar solganimizda
bu sohada mamlakatimizda uzoq tarixga va cheksiz manbaga ega bo‘lgan maktab mavjudligining guvohi bo‘lamiz. Hattoki, ajdodlarimiz tomonidan bunyod etilgan, O‘rta Osiyoda eng qadimgi hisoblanuvchi (X-asr, 980-yillarda) bunyod etilgan
tarixiy obida — Samoniylar maqbarasiga nazar tashlar ekanmiz, noyob san’at asari darajasida yaratilgan arxitektura yodgorligi ekanligi bilan birga unda yog‘ingarchiliklardan himoyalovchi yo‘li, oqova suv tizimi va havo aylanishini
ta’minlovchi kommunikatsiyalarning mavjudligini ko‘ramiz. Bu esa o‘sha davrda
O‘rta Osiyoda muxandislik tarmoqlari qurilishi sohasida ma’lum tajriba mavjud ekanligini ko‘rsatadi.
O‘zbek-yapon olimlari tomonidan, O‘rta Osiyodagi eng qadimiy hisoblangan, Surxandaryo viloyatidagi Dalvarzintepa shahri hududida o‘tkazilgan arxeologik qazishmalar natijasiga ko‘ra ushbu shaharga suv ta’minoti maxsus sopol quvurlar orqali amalga oshirilganligi ma’lum bo‘ldi.
Shahrisabzda ulug‘bobomiz Amir Temir tomonidan bunyod etilgan Oqsaroy inshooti tomida ko‘rkam bog‘ bunyod etilgan va bog‘ o‘rtasidagi favora (fontan)dan zilol suv taralib turgan. Mazkur faworaga suv tog‘ qoyasidan chiquvchi buloqdan sopol quvurlar orqali olib kelingan bo‘lib, quvurlarbir-biriga qo‘rg‘oshinni eritib quyish orqali payvandlangan. Shuningdek, suv ta’minoti va oqova quvur tarmoqlarini Buxoro, Samarqand, Xiva kabi qadimiy shaharlarimizda saqlanib kelayotgan har bir tarixiy obidada uchratish mumkin. Ammo mamlakatimizda ajdodlarimizdan meros bo‘lib qolgan tarixiy obidalarda saqlanib qolgan muxandislik kommunikatsiya tizimlarining ilmiy jihatlari hozirgi kunga qadar mukammal o ‘rganilmagan.
Samarqand viloyatining Nurota tumanida XV—XVI asrlarda bunyod etilgan, umumiy uzunligi 10 km.dan ortiq yer yuzasidan 10—35 metrgacha chuqurlikda o‘tkazilgan suv ta ’minoti inshooti hozirgi kunga qadar faoliyat ko‘rsatmoqda.
Qadim zamonlardan (XI—XVII asrlar) O‘rta Osiyo hududida suv manbalarining taqchilligi va tabiiy iqlim sharoitining quruq va issiqligi, suv resurslaridan oqilona foydalanish, tabiiy yog‘ingarchilik davrlarida suv zahiralarini katta miqdorda to‘plash va uzoq muddatga saqlab turishga mo‘ljallangan muxandislik inshootlari yaratilishiga olib kelgan. Qadimiy Buyuk ipak yo‘li
xaritasi bo‘ylab olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlarida ushbu tarixiy yo‘lning aynan Markaziy Osiyo cho‘llari bo‘ylab o‘tgan qismida Sardoba deb nomlangan, savdo karvonlarini ichimlik suvi bilan ta’minlashga xizmat qiluvchi inshootlarining barpo etilganligi aniqlangan. Hozirgi kungacha saqlanib qolgan sardobalarni ilmiy tadqiq etish natijalari ularda aynan bahorgi yog‘ingarchiliklar mavsumi tugagunga qadar, keyingi, kuzgi yomg‘irlar mavsumigacha yetarli suv miqdorini yig‘ilishi, quyosh nuri va ifloslanishdan himoyalash, yuqumli kasallik va zararli bakteriyalar tarqalishining oldini olish imkoniyatlarining mujassamligi bu inshootlar qurilishi o‘ta mukammal ekanligidan va ilmiy asoslanganligidan dalolat beradi.
Markaziy Osiyo hududida tarixiy manbalarda qurib ishga tushirilgan muddatlari oldingi ming yillikgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oluvchi, o‘nlab muxandislik inshootlari mavjud bo‘lib, ularning barchasi uzoq o‘tmishda O‘rta Osiyo hududidagi qadimiy shaharlar va doimiy (o‘troq) aholi yashash manzillarida uy-joy xo‘jaligi va dehqonchilikda suv ta’minoti inshootlari barpo etilganligidan va uy-joy-kommunal xojaligi sohasining yaratilishida aynan O‘rta Osiyoda asos solinganligidan dalolat beradi.