Bajardi: m 80-2 guruh talabasi Yusupov Shohruh

Bajardi: M 80-2 guruh talabasi Yusupov Shohruh

Buyuk Britaniya davlatining innovatsiya faoliyati

Reja

• Buyuk Britaniya davlatining tarixi.
• Buyuk Britaniya davlatining moliya tizimi va uning iqtisodiy mazmuni.

3. Buyuk Britaniya davlatining daromad va xarajatlar tizimi.

4. 2023-yilda O‘zbekistondan Buyuk Britaniyaga mehnat migrantlarini ishga jalb qilish kelishuvi.

• Transporti
• Adabiyotlar

Mavzu: Buyuk Britaniya davlatining innovatsiya faoliyati haqida malumotlar

Buyuk Britaniya davlatining tarixi.

Buyuk Britaniya mil. av. 1-ming yillikda kelt qabilalari — brittlar yashagan. Mil.a.da Britaniyaning katta qismini rimliklar bosib oldi. V-asrning ikkinchi yarmida anglosakslar mamlakatning talay kismini bosib olib, ilk feodal qirolliklar (Kent, Uesseks, Susseks, Sharqiy Angliya, Nortumbriya, Mersiya) tuzishgan. IX-asr boshlarida anglosaks davlatlari birlashtirilib, „Angliya“ deb atala boshladi. Angliya 1016-1042 yillarda normannlar (daniyaliklar) hukmronligida bo’lgan.
1066 yilda Angliyani Normandiya gersogi Vilgelm I istilo qilgandan so’ng mamlakatda feodal yer egaligi paydo bo’lib, dehqonlarni tutqinlikka (krepostnoylikka) aylantirish avj oldi. X-XI-asrlarda hunarmandchilik va savdo-sotiq markazi tusini olgan shaharlar paydo bo’la boshladi. XII-XIII asrlarda markazlashgan moliya va sud muassasalari yuzaga keldi. 1265 y. paydo bo’lgan
Parlament bojlarni tasdiqlash va qonunlar joriy etish huquqini oldi;hokimi mutlaqlik tizimi (monarxiya) barpo bo’ldi. Angliya bilan Fransiya o’rtasida bo’lib o’tgan Yuz yillik urush (1337—1453) oqibatida soliqlarning ko’payishi va 1348—49 yillardagi vabodan so’ng aholi ahvolining og’irlashishi Uot Tayler (1381) boshchiligidagi dehqonlar qo’zg’oloniga sabab bo’ldi. Qo’zg’olon mag’lubiyatga uchragan bo’lsada, dehqonlarning barshchinadan qutulishiga turtki bo’ldi. XV-asrda Angliyada dehqonlarning tutqinligi batamom yo’qotiddi, tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi mayda va o’rta hol dvoryanlarning tabaqalanishiga sabab bo’ldi. Kapitalistik munosabatlar shakllanayotgan paytda tyudorlar sulolasining cheklanmagan hokimiyati (1485—1603) qaror topdi. Movut sanoatining rivojlanishi, junga talabning ko’payishi tufayli ekinzorlar chorva yaylovlariga aylanib ketdi, natijada dehqon xo’jaliklari xonavayron bo’ldi. XVI-asrning 30-yillarida boshlangan reformatsiya harakati natijasida papa hukmronligiga chek qo’yilib, cherkovga qarashli yerlar burjualashgan yangi dvoryanlarga bo’lib berildi. XVI-asrning 2-yarmi va XVII-asrning boshlarida Angliya hukumati mustamlakachilik siyosatini yurita boshladi (Irlandiyada xususiy yerlar musodara qilindi, Shim. Amerikada esa dastlabki ingliz mustamlakalari paydo bo’dsi), qullar bozori va portlar kuchaytirildi. Dengizda hukmronlik uchun kurashda Angliya g’olib chikdi. XVII asr oxiridan boshlab absolyutizmga asoslangan tuzum inqirozga yuz tutdi, styuartlar (Yakov I, 1603—25; Karl I, 1625—49) ichki va tashqi siyosatining burjuaziya manfaatlariga zid kelib qolishi absolyutizmga qarshi burjua muxolifatini keltirib chiqardi. Bu ziddiyatlar XVII-asrdagi ingliz burjua inqilobiga olib keldi. Inqilobda g’alaba qozongan burjuaziya va yangi dvoryanlar q. x. hamda sanoatda kapitalistik taraqqiyotga to’siq bo’lib turgan g’ovlarni yo’qotdi, i. ch. kuchlarining rivojlanishiga yo’l ochdi. XVII-asr oxirida Buyuk Britaniyada yer va moliya aristokratiyasining siyosiy ittifoqi paydo bo’ldi. XVIII-asr o’rtalariga kelib manufaktura bosqichidan ishxona tizimiga o’tish uchun sharoit yaratildi.
17—18-a.larda B. B. Hindiston, Shim. Amerikada yangi yerlar zabt etdi. Fransiyadan Kanadani tortib oldi. Shim. Amerikadagi mustaqillik uchun bo’lgan urush (1775—83) natijasida Shim. Amerika mustamlakalari mustaqillikka erishdi va mustaqil AQSH davlati tashkil topdi. 18-a. oxiri — 19-a. boshlarida B. B. inqilobga qarshi koalitsiyaning, keyinchalik Napoleon Fransiyasiga qarshi ittifoqning asosiy tashkilotchisi bo’ldi. Fransiyaning mag’lubiyatidan B. B. burjuaziyasi o’z savdo-sanoati va mustamlakachilik hukmronligini mustahkamlashda foydalandi. Vena kongressi (1814—15) qarorlariga muvofiq, Malta, Seylon o.lari, Jan. Afrikadagi Kap mustamlakasi va b. hududlar B. B.ga o’tdi. Mustamlaka xalqparini talash hamda dehqonlarni yer mulkidan mahrum qilish evaziga sarmoya jamg’arilib, sanoatda to’ntarish yasashga zamin tayyorlandi.
19-a.ning 30-y.larida i. ch.ning fka tizimi qaror topdi. 30—40-y.larda siyosiy jihatdan shakllangan ishchilar harakati — chartizm keng avj oldi. B. B. hukumatining tashqi siyosati ingliz burjuaziyasining savdo-sanoat sohasidagi ustunligini mustahkamlash, mustamlakalarni ko’paytirishga qaratildi. B. B. Yangi Zelandiya, Birma, Jan. Amerikadagi poyonsiz hududlarni bosib oldi, 19-a.ning birinchi yarmiga kelib, Hindistonni zabt etishni tugalladi, Xitoy (184042, 185660) hamda Afg’onistonga qarshi (1838—42, 1878—80) bosqinchilik urushlari olib bordi, Hindiston (1857—60), Irlandiya (1848—67 va b.), Yamayka o.dagi (1832) milliy ozodlik qo’zg’olonlarini shafqatsizlik bilan bostirdi. Xitoydagi Taypin qo’zg’olonini (1851—64) bostirishda ishtirok etdi. Qrim urushi tashabbuskorlaridan biri bo’ldi. 1878 y. Kipr o.ni, 1882 y. Misr, 1898 y. Sharqiy Sudanni, 1899—1902 y.larda Jan. Afrikadagi bir qancha hududlarni zabt etdi.
20-a. boshlariga kelib B. B. iqgisodiy jihatdan AQSH va Olmoniyadan orqada qola boshladi. B. B. bilan Olmoniya o’rtasidagi ziddiyat 1-jahon urushini keltirib chiqardi. Urush oqibatida g’olib mamlakatlar qatori Olmoniyaning Osiyo va Afrikadagi mustamlakalarini tortib olish hisobiga o’z mustamlakalarini kengaytirishga erishdi. 20-y.larda B. B. Xitoyga qarshi intervensiya uyushtirishda qatnashdi. 1929—33 y.lardagi jahon iqtisodiy inqirozi B. B. iqtisodiyotiga katta zarar yetkazdi. 1938 y. B. B. hukumati Myunxen shartnomasiga qo’shilib, 2-jahon urushining boshlanishiga yo’l ochdi. 1939 y. 3 sent.da B. B. Olmoniyaga urush e’lon qildi. Urush B. B.ning iqtisodiy va siyosiy mavqeini ancha pasaytirdi. 2-jahon urushidan so’ng B. B. mustamlakachilik imperiyasi tushkunlikka yuz tutdi. 1970-y.larning o’rtalarida B. B.ning deyarli barcha mustamlakalari mustaqillikka erishdi. 2-jahon urushidan keyin B. B. hukumatini navbatmanavbat leyboristlar (1945—51, 1964—70, 1974—79) va konservatorlar (195164, 197074 va 1979 y.dan) partiyasi boshqardi. B. B. 1945 ydan BMT a’zosi. O’zR bilan diplomatiya munosabatlarini 1992 y. 18 fevralda o’rnatgan. Milliy bayrami — Qirolicha tug’ilgan kun (iyun oyining ikkinchi yoki uchinchi shanbasi).
Asosiy siyosiy partiyalarn, kasaba uyushmalari. Leyboristlar partiyasi, 1900 y. tuzilgan; Konservatorlar partiyasi, 1867 y. tashkil topgan; Liberal demokratlar partiyasi, 1988 y.da asos solingan; Uels millatchi partiyasi, 1925 y.da tuzilgan; Shotlandiya milliy partiyasi, 1928 y.da tashkil etilgan; Britaniya Kommunistax partiyasi, 1988 y.da B.B. Kommunistik partiyasining sobiq a’zolari tomonidan tuzilgan; So’l demokratlar partiyasi, 1920 y. tashkil etilgan.
Eng yirik kasaba uyushma birlashmasi — Britaniya tredyunionlar kongressi, 1868 y. tuzilgan; Shotlandiya tredyunionlar kongressi, 1897 y. tuzilgan; Tredyunionlar umumiy federatsiyasi, 1899 y. tuzilgan; Uels tredyunionlar kongressi, 1973 y. tashkil etilgan.

Buyuk Britaniya davlatining moliya tizimi va uning iqtisodiy mazmuni.

• O‘zbekiston iktisodi bozor iktisodiga o‘tishi, davlat ishtirokining o‘zgarishi va davlat moliyasi usullarining jamiyatning iktisodiy va ijtimoiy xayoti, davlat daromadlari va xarajatlarida chet davlatlar moliyasi, davlat iktisodi, siyosiy va ijtimoiy funksiyalari kizikish uygota boshladi. Bu jarayon Angliya davlat moliyasini o‘rganishga undadi.
• Xozirgi vaktda Angliya davlat moliyasida markaziy xukumat budjeti, maxsus budjetdan tashkari fondlar, maxalliy moliya organlari mavjud.
• Angliyaning moliya tizimida davlat budjeti yetakchi o‘rinda turadi. Davlat budjeti davlat budjeti va maxalliy budjetga bo‘linadi. Angliyada boshka davlatlar kabi budjet davlatning bosh iktisodiy konuni xisoblanadi. Angliya moliya vaziri parlament oldida doklad kiladi. Moliya yili 1 apreldan 31 martgachadir. Dokladda yangi solik to‘lovlarini kiritish, o‘zgartirish uzokrok ko‘riladi. Birinchi bor davlat budjeti loyixasi iyul oyida ko‘rib chikiladi va kelgusi yil mart oyida tasdiklanadi. Bu dokladda budjetning loyixasiga kiritilgan o‘zgartirishlar bo‘ladi. 1999-2000 yil davlat budjeti loyixasi 1998 yil iyun oyida e’lon kilinadi.
• 1999-2000 yillarda Angliya davlat moliyasi strategiyasi davlat xarajatlari yiliga o‘rtacha 2.25% ni tashkil etadi. Shu vakt ichida davlat sektorini moliyasi 2 martaga oshishi kerak.
• Yangi strategiya xususiyatlari kuyidagichadir:
• ushbu uch yillik reja vazirliklarga o‘zining xarajatlarini rejalashtirish va davlat resurslarini boshkarish uchun stabil xolat yaratadi;
• budjetni kapital va joriy budjetga bo‘lish;
• XXI asr moliya talabi uchun xukumat aktivlari koldiklarini ko‘chirish.
• Shuni ta’kidlash kerakki davlat moliyasining strategik rivojlanishi Angliya xukumatining fiskal strategiyasiga va milliy xisobning xalkaro tajribasiga mos.

Buyuk Britaniya davlatining daromad va xarajatlar tizimi.

• Angliya davlat budjeti joriy xarajatlar va daromadlarga va kapital budjetga bo‘linadi. Angliyaning joriy budjeti daromadlari soliklar: to‘gri soliklardan tashkil topgan. Bundan tashkari joriy budjet daromadlariga sugurta to‘lovlari xam kiradi. Joriy budjet mablaglari xisobidan sanoat, kishlok xo‘jaligi, soglikni saklash moliyalashtiriladi. Kapital budjet daromadlari davlat korporatsiyalari va davlat xokimlik organlari kreditlari, Angliya banki departamenti emissiyasi foydasidan iborat. Kapital budjet xarajatlari davlat karzi bo‘yicha foizlar va kapital ko‘yilmalarga ajratilgan uzok muddatli kreditlardir.
• Budjetdan tashkari davlat fondlari davlat budjeti kabi Angliyaning moliya tizimining bir kismini tashkil etadi. Ular ichida ijtimoiy va ilmiy-izlanish fondlari axamiyatli. Ijtimoiy fondlari axoliga ijtimoiy xizmat ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan resurslarni jamlaydi. Fondlar uch manba: soglikni saklash, sugurta, sugurta to‘lovlaridan iborat. Angliyada ijtimoiy fond badallari 5.7 - 9% ni tashkil etadi. Ijtimoiy fonddan to‘lov uch xildir:
• alokalar xarajatlarni moliyalash uchun budjet fondidan ssudalar;
• jamoa ko‘magi uchun nafakalar, transport xarajatlari kompensatsiyasi,
• ko‘mish uchun odamlarga yordam;
• krizis ssudalari, ularning sogligi yomonlashganda beriladi.

1998-1999 yillarda Angliyaning ijtimoiy fondi 50.2 mln. Angliya funt sterlingi mikdorida ko‘rilgan. Ushbu mablag xisobidan ssuda ko‘rinishida yoki nafaka ko‘rinishida past daromadli yoki nostabil ish xakiga ega fukarolarga yordam berish ko‘zda tutilgan.

• 1998-1999 yillarda Angliyaning ijtimoiy fondi 50.2 mln. Angliya funt sterlingi mikdorida ko‘rilgan. Ushbu mablag xisobidan ssuda ko‘rinishida yoki nafaka ko‘rinishida past daromadli yoki nostabil ish xakiga ega fukarolarga yordam berish ko‘zda tutilgan.
• Angliya ilmiy – kidiruv fondlari ichida bosh o‘rinni kidiruvni rivojlantirish bo‘yicha milliy korporatsiya fondi egallaydi. U o‘zining mustakil balansiga ega, davlat budjetiga karam emas. Uning mablaglari kashfiyotlardan foydalanish xukukini beruvchi litsenziyalardan tushgan daromadlar xisobidan shakllanadi. Davlat ushbu fondga muddatsiz ssuda va yillik subsidiyalar beradi. Bu fond mablaglari xisobidan ilmiy muammolar yechiladi va ishlab chikarishga tadbik etiladi. Budjetdan tashkari fondlar xisobidan davlat budjetining 1/3 kismi moliyalashtiriladi.

2023-yilda O‘zbekistondan Buyuk Britaniyaga mehnat migrantlarini ishga jalb qilish kelishuvi.

• 2023-yilda O‘zbekistondan Buyuk Britaniyaga 1,5 ming ishchi jalb etish ko‘zda tutilgan
• Dastlab 24 nafar o‘zbekistonlik mehnat migrantlari Buyuk Britaniyadagi qishloq xo‘jaligiga ixtisoslashgan fermalarda mavsumiy ishlash uchun yuborildi.
• 24 kishidan iborat o‘zbekistonlik 2023-yilda O‘zbekistondan Buyuk Britaniyaga 1,5 ming ishchi jalb etish ko‘zda tutilgan
• Buyuk Britaniyadagi qishloq xo‘jaligiga ixtisoslashgan fermalarda mavsumiy ishlash uchun yuborildi, deya xabar bermoqda “Dunyo” axborot agentligi.
• Mehnat migrantlarining mazkur davlatga ishga yuborilishi Tashqi mehnat migratsiyasi agentligi va Buyuk Britaniyaning “Pro-Force” rekruting kompaniyasi o‘rtasida o‘rnatilgan hamkorlik ishlari doirasida amalga oshirilmoqda.

Loyihadan ko‘zlangan asosiy maqsad Britaniya hukumati tomonidan mavsumiy xorijiy mehnat migrantlari uchun ajratilgan 40 mingdan ortiq kvota doirasida O‘zbekistondan ishchi kuchini jalb etish hamda mamlakat mehnat migratsiyasi imkoniyatlaridan samarali foydalanishdir.

• Loyihadan ko‘zlangan asosiy maqsad Britaniya hukumati tomonidan mavsumiy xorijiy mehnat migrantlari uchun ajratilgan 40 mingdan ortiq kvota doirasida O‘zbekistondan ishchi kuchini jalb etish hamda mamlakat mehnat migratsiyasi imkoniyatlaridan samarali foydalanishdir.
• Avvalroq Tashqi mehnat migratsiyasi agentligi fuqarolarni xorijiy davlatlarga ishga jalb qilish, ularning xorijda huquq va manfaatlarini himoya qilish borasidagi ishlar yuzasidan ma’lumot bergandi.
• Xorijning vakolatli tashkilotlari va ish beruvchilari bilan olib borilgan muzokaralar natijasida Buyuk Britaniya, Bolgariya, Latviya, Polsha, Germaniya, Serbiya, Finlyandiya, Rossiya, Qozog‘iston kabi davlatlardan 112 ta tashkilot bilan hamkorlik kelishuvlari imzolanib, ularda 15 mingga yaqin bo‘sh ish o‘rinlari aniqlangan.

Mehnat migrantlarining mazkur davlatga ishga yuborilishi Tashqi mehnat migratsiyasi agentligi va Buyuk Britaniyaning “Pro-Force” rekruting kompaniyasi o‘rtasida o‘rnatilgan hamkorlik ishlari doirasida amalga oshirilmoqda.