Baliqlarni tabiy va suniy oziqlantirish Reja: Ozuqalar haqida umumiy ma’lumot

Ozuqalar haqida umumiy ma’lumot. Zamonaviy tovar baliqchiligida baliqni samarali boqishning ahamiyati. Oziqlanish metabolizmning asosidir va shuning uchun har qanday organizm hayotida muxim o‘rin tutadi. Organizmga ozuqa shaklida kiradigan modda va energiya ovqat hazm qilish tizimida transformatsiyaga uchrab, barcha hayotiy funksiyalarni ta’minlaydi. Ozuqa moddasi va energiya o‘sish, funksional faoliyatni amalga oshirish uchun ishlatiladi. Intensiv akvakultura baliq baxsulotlarini yetishtirishdagi asosiy vazifa ozuqa moddalarini plastik metabolizm uchun safarbar qilishdir.
Baliqlarni ratsional oziqlantirish zamonaviy tovar baliqchilikning asosidir. Baliq yetishtirish jarayonlarining intensivligi tobora ortib borgan sari oziqlantirishning roli xam oshdi. Oziqlantirish orqali hovuz xo‘jaliklarida 70 foiz sanoat fermalarida 100 foizgacha mahsulot olinadi. Tovar baliqlarini yetishtirish uchun ozuqaga qilinadigan xarajatlarning umumiy xarajatlarning kamida yarmini tashkil etadi.
Ozuqaning ozuqaviy qiymati bir necha pozitsiyalar bo‘yicha baholanadi:

• 
  ozuqa yetarli miqdorda va kerakli xajmga ega bo‘lishi kerak va baliq uni katta miqdorda energiya sarf qilmasdan osongina topishi va iste’mol qilishi mumkin bo‘lsin;
  
• 
  ozuqa baliq oson yetisha oladigan joyda doim bo‘lishi kerak va ular unga ehtiyoj sezganda doim bo‘lishi kerak;
  
• 
  ozuqa ta’mi va rangi jalb etuvchanligi, kimyoviy jihatdan to‘liq qimmatli tarkibga egaligi, kerakli miqdorda hazm qilinishi va o‘zlashtirilishi kerak;
  
• 
  Ozuqa tananing barcha energiya ehtiyojlarini qondirishi, normal rivojlanishni va maksimal o‘sish sur’atlarini ta’minlashi kerak.
  

Tabiiy suv havzalarida baliq tabiiy ozuqa organizmlari tufayli ozuqa bilan ta’minlanadi, baliq maxsuldorligi esa tabiiy ozuqa miqdori bilan tartibga solinadi. Xovuz baliqchilik xo‘jaliklarida tabiiy ozuqa organizmlari xisobiga baliq ratsionning faqat bir qismini ta’minlashi mumkin.
Masalan, baliq hovuzlarida bu qism o‘sishning 20-25 foizidan oshmaydi, asosiy qismi, ya’ni o‘sishning 75-80 foizi baliqlarni maxsus omuxta ozuqalar bilan oziqlantirish natijasida ro‘y beradi.
Tovar baliqchiligining boshqa shakllarida, ya’ni baliqlarni qafaslarda, hovuzlarda, basseynlarda boqish va parvarish qilishda baliqlarning ko‘payishi faqat maxsus omuxta ozuqalar bilan boqish xisobiga amalga oshiriladi.
Baliqning tez o‘sishi va yuqori mahsuldorlikka erishishi uchun zarur miqdorda ozuqa moddalari - oqsil, yog‘, uglevodlar, minerallar, vitaminlar va boshqa ba’zi biologik faol moddalar bilan ta’minlangan taqdirdagina amalga oshadi, baliqlarning hayotiy faoliyati uchun yetarli energiya bilan ta’minlanishi kerak bo‘ladi.
Baliqlarning ozuqa moddalariga bo‘lgan ehtiyoji baliq turiga, yoshiga, tana vazniga, yog‘ miqdoriga, yashash sharoitiga, fiziologik holatiga, ozuqa tarkibiga va atrof-muhit sharoitlariga qarab o‘zgaradi.
Baliqning ozuqaga bo‘lgan ehtiyoji genetik jihatdan metabolizm darajasi bilan belgilanadi; Ozuqa iste’moli barcha tirik mavjudotlarda odatda ishtaxa deb ataladigan shartli refleks aloqalar to‘plami bilan boshqariladi.
Ishtaxa oshqozon fermentlarining sekresiyasini keltirib chiqaradi, ozuqa moddalarini hazm qilish va o‘zlashtirishga yordam beradi. Shu bilan birga, ishtaxa qondagi oraliq metabolik mahsulotlarning tarkibiga, ularni tana hujayralari tomonidan assimilyatsiya qilish darajasiga, ozuqaning rangi va hidi, suvning harorati va gaz rejimiga bog‘liq.
Biroq, baliq yetishtirish amaliyotida faqat baliq ishtahasiga tayanib bo‘lmaydi - ratsional oziqlantirish ilmiy asoslangan me’yorlarga muvofiq tashkil qilinishi kerak, chunki ortiqcha ozuqa xam ozuqa yetishmasligi singari zararli hisoblanadi.